2024 Dünya Sıtma ile Mücadele Günü ne zaman, hangi gün? Dünya Sıtma Günü’nün anlam ve önemi, ortaya çıkış kökeni, hikayesi ve tarihçesi nedir? Sıtma Günü’nü kim yarattı? İlk Sıtma Günü ne zaman kutlandı?
Sıtma nedir? 25 Nisan Dünya ne günü? Neden 25 Nisan Sıtma Günü neden kutlanır, amacı nedir? 2024 Sıtma ile mücadele gününün teması nedir? Sıtmanın belirtileri nelerdir? Türkiye’de sıtma hastalığı var mı? Sıtma ne zaman ortaya çıktı? Sıtmadan nasıl korunulur?
Dünya Sıtma ile Mücadele Günü
Sıtmanın tedavisi için bir dönüm noktası. 2019 Dünya Sıtma Günü’nden sadece iki gün önce, Sahra altı Afrika’daki doktorlar çocuklara dünyanın ilk sıtma aşısını aşılamaya başladı. Bu güzel haber ile birlikte sağlık uzmanları, ilacın her yıl on binlerce çocuğun hayatını kurtarabileceğini tahmin ediyor.
2016 gibi yakın bir tarihte dünya 216 milyon yeni sıtma vakası yaşadı. Sivrisinekler birçok ülkede insanlara sinir bozucu bir yaz zararlısı gibi görünebilir, ancak diğerlerinde bir ısırık ölümcül olabilir.
Sıtma bulaşıcı olmasa da herkes kapabilir. Semptomlar ateş, terleme, titreme, baş ağrısı, halsizlik, kas ağrıları, mide bulantısı ve kusmayı içerir.
Dünya Sıtma Günü Neden Önemlidir?
Sıtma 2017’de 435.000 kişinin ölümüne neden oldu. Yeni sıtma vakalarının azaltılması konusunda ilerleme kaydedilirken, hastalık her yıl yüzbinlerce insanı öldürmeye devam ediyor. Sahra Altı Afrika en çok etkilenen bölgedir.
Dünyada her yıl 240 milyon sıtma vakasıyla karşılaşılıyor. Bunlar 60 farklı ülkede görülüyor ve 400 binden fazla kişinin ölümüne neden oluyor.
Önümüzdeki on yılda ölüm oranlarını %90 oranında azaltılması planlanıyor. Bu hedefe ulaşmak için Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Sıtma Günü’nü, sıtmanın önlenmesi için düzenli yatırım ve sürekli siyasi taahhüdün gerekliliğini vurgulamak için kullanıyor.
Sıtma önlenebilir ve tedavi edilebilir bir hastalıktır. Dünya Sıtma Günü, sıtmanın önlenmesine dahil olan sağlık kuruluşlarının hastalığı nasıl yendiklerine dair hikayelerini paylaşmaları için bir fırsattır.
2024 Teması
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından 2024 Dünya Sıtma Günü, “Daha adil bir dünya için sıtmayla mücadele” teması altında kutlanacak.
Bu tema kapsamında, sıtmadan etkilenen ülkeler, DSÖ tarafından önerilen ve şu anda sıtma riski taşıyan herkes için ve özellikle de en savunmasız olanlar için mevcut olan araçları ve stratejileri sunmaya şiddetle teşvik edilmektedir. DSÖ bugün mevcut olan araçlar ve stratejilerle marjinal nüfusa ulaşmanın kritik önemine odaklanmaktadır.
“Daha adil bir dünya için sıtmayla mücadeleyi hızlandırıyoruz”
Son yıllarda sıtmanın azaltılmasına yönelik ilerleme durma noktasına geldi. Sıtma yalnızca sağlığı doğrudan tehlikeye atmaya ve hayatlara mal olmaya devam etmekle kalmıyor, aynı zamanda eşitsizlik kısır döngüsünü de sürdürüyor. Hamile kadınlar, bebekler, 5 yaşın altındaki çocuklar, mülteciler, göçmenler, ülke içinde yerinden edilmiş kişiler ve Yerli Halklar da dahil olmak üzere en savunmasız durumlarda yaşayan insanlar orantısız bir şekilde etkilenmeye devam ediyor.
DSÖ Afrika Bölgesi hastalığın en ağır yükünü omuzlamaktadır; 2022’de sıtma vakalarının ve ölümlerin %94 ve %95’inden sorumlu olacaktır. Afrika bölgesindeki yoksulluk koşullarında yaşayan ve eğitime erişimi daha az olan kırsal nüfus, bu durumdan en çok etkilenen kesimdir. Mevcut gidişat göz önüne alındığında, DSÖ’nün sıtma vakalarının ve ölümlerin azaltılmasına yönelik küresel sıtma stratejisinin 2025’teki kritik kilometre taşları kaçırılacak.
Hamile kadınlar, küçük çocuklar ve hassas durumdaki diğer gruplar neden ihtiyaç duydukları sıtma hizmetlerine erişemiyor? 2024 Dünya Sıtma Günü’nde DSÖ, dünya çapında sıtmaya karşı mücadelede sağlık eşitliği, toplumsal cinsiyet eşitliği ve insan hakları önündeki engellerin yanı sıra bunların üstesinden gelmek için somut önlemlerin altını çizmek üzere Sıtmayı Bitirmek için RBM Ortaklığı ve diğer ortaklara katılıyor.
DSÖ Dünya sıtma raporu 2022’ye göre:
2021’de Sahra altı Afrika’daki 5 yaşın altındaki çocukların ve hamile kadınların yarısından biraz fazlası (%53) böcek ilacı uygulanmış bir ağın (ITN) altında uyuyordu.
2021’de hamile kadınların yalnızca üçte biri (%35) DSÖ tarafından önerilen 3 dozluk aralıklı koruyucu tedavi aldı – bu rakam son yıllarda büyük ölçüde değişmedi.
2015 ile 2021 yılları arasında Sahra altı Afrika’da yapılan hane halkı araştırmalarına göre, ateşi olan çocukların yaklaşık üçte biri (%35) herhangi bir bakım veya tedavi için bir sağlık kuruluşuna götürülmedi ve daha fakir hanelerin arama olasılığı daha düşüktü. Dolayısıyla çocukların %1’inden azı toplum sağlığı çalışanlarından tedaviye erişmektedir.
Sıtma aşısına yönelik yüksek talep karşısında, ilk arz sınırlıdır ve dolayısıyla elde edilebilecek etki de sınırlıdır.
Sıtma hizmetlerine erişimin genişletilmesindeki zorluklar, özellikle Sahra altı Afrika’da, devam eden COVID-19 salgını, yakınsayan insani krizler, kısıtlı finansman, zayıf gözetim sistemleri ve temel sıtmayla mücadele araçlarının etkinliğindeki düşüşler nedeniyle daha da arttı.
Bazı bölgelerde, sıtma parazitleri hızlı teşhis testleriyle tespit edilmekten kaçıyor ve erken teşhis ve tedavi için büyük bir tehdit oluşturuyor.
Afrika kıtasındaki sıtmaya karşı mücadeleye yönelik diğer tehditler arasında, sıtmaya karşı ilaç rejimlerine karşı artan parazit direnci ve kentsel ortamlara kolayca uyum sağlayan istilacı bir sivrisinek yer alıyor.
Dünya Sıtma Günü Ne Zaman?
Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından düzenlenen Dünya Sıtma Günü (World Malaria Day) bu yıl 25 Nisan Salı gününe denk geliyor. 2007 yılında Dünya Sağlık Asamblesinde üye devletler tarafından 25 Nisan “Dünya Sıtma ile Mücadele Günü” olarak ilan edilmiştir.
- 2024 – 25 Nisan Perşembe
- 2025 – 25 Nisan Cuma
- 2026 – 25 Nisan Cumartesi
- 2027 – 25 Nisan Pazar
Türkiye’de sıtma hastalığı var mı?
Sıtma, geçmişte ülkemizde de yaygın görülen bir hastalık iken Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından yürütülen başarılı çalışmalar neticesinde yerli sıtma bulaşı sona ermiştir, halen sadece yurtdışı sıtma vakaları bildirilmektedir.
Ancak ülkemizde sıtma etkenini nakleden sivrisinek türlerinin bulunması, iklim ve çevresel faktörler, büyük nüfus hareketleri, sıtmanın endemik olduğu ülkelere seyahat edenlerin ve buralardan gelenlerin sayısının artması nedeniyle yurtdışı kaynaklı sıtma vakaları görülmektedir.
Ayrıca; düzensiz göçmenler, ülkemizin sıtmanın yayılabileceği subtropikal bölgede yer alması ve iklim değişikliği nedeniyle ortalama hava sıcaklıklarında gözlenen artışlar nedeniyle sıtma riski halen devam ettiğinden Sıtma Eliminasyon Programı çerçevesinde Sağlık Bakanlığı tarafından koruyucu ve önleyici tedbirler devam etmektedir.
Sıtma ne demek?
Sıtma, plazmodium adı verilen bir parazitin sebep olduğu ateşli bir hastalıktır. Bahsedilen tüm plazmodium (plasmodium) türleri, yaygın olarak sıtma (Latince Malus aer – İngilzice; Malaria kötü hava) olarak bilinen hastalığa neden olur. Sıtma parazitleri de genetik olarak karmaşıktır ve binlerce potansiyel antijen üretir.
Parazit, dişi anofel sivrisineklerin ısırıkları yoluyla insanlara ulaşır. Sıtmaya sahip kişiler genellikle yüksek ateş ve titreme ile kendilerini çok hasta hissederler.
İngilizce adı “Malaria” olan Sıtma, bir parazitin neden olduğu bir hastalıktır. İtalyanca “kötü hava” anlamına gelen mala aria’nın kısaltmasıdır.
İnsanlar eski zamanlarda sıtmaya zehirli havanın neden olduğunu düşünmüşlerdir ama artık bilimsel verilerle bunun doğru olmadığını biliyoruz. 5 yaşın altındaki çocuklar sıtmadan ölme riski en yüksek olanlardır.
Parazit, enfekte sivrisineklerin ısırması yoluyla insanlara bulaşır. Sıtma hastalığına yakalanan kişiler genellikle yüksek ateş ve titreme ile kendilerini çok hasta hissederler. Hastalık ılıman iklimlerde nadir görülürken, sıtma tropikal ve subtropikal ülkelerde hala yaygındır.
Sıtmadan nasıl korunulur?
Sıtmaya karşı önerilen ilaçlar %100 koruyucu olmadığından sivrisinekten korunma önlemleriyle birlikte kullanılmalıdır (böcek kovucular, uzun kollu giyecekler, uzun pantolonlar, sivri sineklerden arındırılmış bir mekanda uyumak ya da ilaçlı cibinlikler kullanmak gibi).
Seyahat edenler, gezginler, reçeteli ilaçlar alarak ve sivrisinek ısırıklarını önleyerek kendilerini sıtmadan koruyabilirler.
Sıtma aşısı var mı?
PfSPZ Aşısı, sivrisinekler tarafından bulaşan sıtma paraziti Plasmodium falciparum sporozoite’nin canlı zayıflatılmış bir formuyla yapılır. Aşı, Rockville, Maryland merkezli Sanaria Inc. tarafından yapılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü, RTS,S/AS01 (RTS,S) sıtma aşısının Sahra altı Afrika’daki ve orta ila yüksek P. falciparum sıtması bulaşının olduğu diğer bölgelerdeki çocuklar arasında yaygın olarak kullanılmasını önermektedir.
RTSS aşısı, Gana, Kenya ve Malavi’de bir milyondan fazla çocuk üzerinde pilot olarak test edilmişir ve DSÖ tarafından tavsiye edilmiştir. Aşı, %30’luk düşük etkililik oranına rağmen, her yıl sıtmadan ölen 400.000’den fazla insanın bir kısmının kurtarılabileceğine dair umutları artırdı.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- 7 Nisan Dünya Sağlık Günü
- Nisan Ayı Önemli Günler ve Haftalar
- Kanser Günü
- Böbrek Günü
- Dünya Tütüne Hayır Gün
- Dünya MS Günü
