8 Eylül Uluslararası Okuryazarlık Günü 2024

Uluslararası Okuryazarlık Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? Okuryazarlık nedir? Dünyada ve Türkiye’de okuryazarlık, okuma alışkanlıkları oranı nedir?

7 Eylül 2024

0 194 6 dakika okuma süresi

2024 Uluslararası Okuryazarlık Günü nedir, neden kutlanır? Dünya Okuryazarlık Günü günü ne zamandan beri kutlanıyor? 8 Eylül Okuryazarlık Günü nasıl ortaya çıktı, kökeni ve tarihçesi nedir? Okuryazarlık Gününde Birleşmiş Milletler Ne Kadar Etkin?

Uluslararası Okuryazarlık Günü’nün kurucusu kimdir, kim başlattı? Okuryazarlık tam olarak nedir ve neden önemlidir? Dünyada ve Türkiye’de okuryazarlık ve okuma alışkanlıkları oranı nedir? Türkiye’de okuma yazma bilmeyen kaç kişi var?

Uluslararası Okuryazarlık Günü

Okuryazarlık genellikle hafife alınan bir nimettir. Günlük hayatımızda okumak çok önemlidir. Okuma yazma bilmeden dünyada gezinmek zorludur ve pek çok şeyi deneyimlemek için bir ablukadır.

Uluslararası Okuryazarlık Günü, hem yerel topluluklarımızda hem de küresel olarak var olan okuryazarlık sorunlarına yönelik farkındalık ve ilgi yaratmak için her yıl 8 Eylül’de gerçekleşir.

Uluslararası Okuryazarlık Günü, 1966’da Paris’te gerçekleştirilen Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü veya UNESCO’nun 14. Genel Konferansı’nın 1441. maddesi gereği “halka okuryazarlığın bir haysiyet ve insan hakları meselesi olarak önemini hatırlatmak” ilanıyla kurulmuştur.

Uluslararası Okuryazarlık Günü’nde kuruluşlar ve bireyler, okuma yazma konusunda zorluklarla karşılaşanları teşvik etmek ve onlara yardımcı olmak için sorumluluk alır. Öğrenciler ve çalışanlar, topluluktaki çocuklara ders vermek için gönüllü olur, kitaplar kütüphanelere cömertçe bağışlanır ve bir öğrencinin yaşam boyu başarılarını başlatmaları için eğitim ve öğrenimi desteklenir.

Kurumlar, hükümet ve uluslararası kuruluşlar, cehaletin ortadan kaldırılması için en iyi politikaları strateji haline getirmek ve uygulamak için düşünce kuruluşlarına ve tartışma forumlarına ev sahipliği yapmanın yanı sıra taban düzeyinde okuryazarlık için kampanyalar yürütür.

Ayrıca okuryazarlık seviyesinin artması için bağış kampanyaları düzenlenir. Her yıl Uluslararası Okuryazarlık Günü için belirli konular hakkında farkındalık yaratmanın bir yolu olarak kullanılan bir tema belirlenir.

Dünya Okuryazarlık Günü teması nedir?

Bu yıl, Dünya Okuryazarlık Günü (International Literacy Day) “Çok dilli eğitimin yaygınlaştırılması: Karşılıklı anlayış ve barış için okuryazarlık” temasıyla kutlanacak.

Karşılıklı anlayışı, toplumsal uyumu ve barışı teşvik etmek için okuryazarlığın dönüştürücü potansiyelini kullanmaya yönelik acil bir ihtiyaç vardır. Çok dilliliğin birçok kişi için yaygın bir uygulama olduğu günümüz dünyasında, okuryazarlık gelişimi ve eğitimine yönelik birinci dil temelli, çok dilli bir yaklaşım benimseyerek insanları güçlendirmek, bilişsel, pedagojik ve sosyoekonomik faydaları açısından özellikle etkilidir. Böyle bir yaklaşım, toplumsal kimlikleri ve kolektif tarihleri sağlamlaştırırken karşılıklı anlayışı ve saygıyı teşvik etmeye yardımcı olabilir.

Okur Yazarlık Günü 2024, kalıcı barışı sağlamak için çok dilli bağlamlarda okuryazarlıkla ilgili sorunları ele alacak ve politikaları, yaşam boyu öğrenme sistemlerini, yönetişimi, programları ve uygulamaları geliştirmek için olası çözümleri araştıracaktır. Küresel, bölgesel, ulusal ve yerel düzeylerde şahsen ve çevrimiçi olarak kutlanacaktır.

Küresel kutlama 9 ve 10 Eylül 2024’te Kamerun’un Yaoundé kentinde düzenlenecek. Küresel bir konferans, UNESCO Uluslararası Okuryazarlık Ödülleri’nin ödül töreni ve Yaşam Boyu Öğrenme Çerçevesinde Küresel Okuryazarlık İttifakı’nın (GAL) yıllık toplantısı ve Okuryazarlık ve Alternatif Eğitimin Ölçülmesi Eylem Araştırması (RAMAED) ve UNESCO Küresel Öğrenme Şehirleri Ağı toplantıları gibi yan etkinlikler yer alacak. Ayrıca Afrika Birliği Eğitim Yılı ve sonrasında Kamerun ve Afrika’daki okuryazarlık gündemine ışık tutmak için bir fırsat olacak.

2024 Uluslararası Okuryazarlık Günü Ne Zaman?

Temel insan haklarımızın okuryazarlık konusundaki önemi her yıl 8 Eylül Uluslararası Okuryazarlık Günü’nde kutlanır ve gözlemlenir.

Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından 1966’da Paris’te gerçekleştirilen Genel Konferansta ilan edildi ve 8 Eylül 1967 tarihinde Uluslararası Okuryazarlık Günü ilk olarak kutlandı.

2024 – 8 Eylül Pazar
2025 – 8 Eylül Pazartesi
2026 – 8 Eylül Salı

Toplum olarak ilerleyebilmek ve refah toplumu olabilmek için okuma yazma oranlarının yükseltilmesi, okuma-yazma bilmeyen kalmaması ve buna ilişkin çalışmaların daha yoğun bir şekilde gerçekleştirilmesi adına 7’den-70’e okumayı, yazmayı bilen ve seven herkesin Dünya Okuryazarlık Günü’nü kutlu olsun…

Okuryazarlık Günü Tarihi

İlk Uluslararası Okuryazarlık Günü’nden bu yana geçen 50 yıldan fazla bir süre içinde okuryazarlık oranlarını iyileştirmede çok ilerleme kaydedilmiş olsa da, okuma yazma bilmeme küresel bir sorun olmaya devam etmektedir. Dünyada okuyamayan 750 milyondan fazla yetişkin olduğu düşünülüyor.

Kaydedilen ilerlemeye rağmen, günümüzde en az 771 milyon genç ve yetişkinin temel okuryazarlık becerilerinden yoksun olmasıyla birlikte okuryazarlık sorunları devam etmektedir.

Uluslararası Okuryazarlık Günü, 26 Ekim 1966’da Paris’te gerçekleştirilen küresel cehaleti ele almak için UNESCO’nun 14. Genel Konferansı’nın 1441. maddesi gereği “halka okuryazarlığın bir haysiyet ve insan hakları meselesi olarak önemini hatırlatmak” ilanıyla kurulmuştur. İlk Dünya Okuryazarlık Günü 1967’de düzenlendi ve son 50 yıldır her yıl düzenlenen bir etkinliktir.

Okuryazarlık tam olarak nedir?

Miriam-Webster Dictionary, okuryazarlığı “okuma yazmanın niteliği veya durumu: eğitimli… okuyabilir ve yazabilir” olarak tanımlar.

Bu makaleyi okuyabildiğiniz ve şüphesiz çevrimiçi okuyarak çok fazla zaman harcadığınız için, kendi çevrenizde yalnızca bu yazıyı okuyamayan değil, aynı zamanda bir kitap dahi okuyamayan insanların yaşadığını ve çalıştığını öğrenmek inanılmaz görünebilir (restoran menüsü, yol levhası, oy pusulası, kullanım kılavuzu, reçeteli ilaç etiketi veya alışveriş makbuzu gibi).

Temel okuma ve yazma yeteneği olmadan modern günlük yaşamda gezinmeyi hayal edebiliyor musunuz? Bu nedenle Uluslararası Okuryazarlık Günü, dünyadaki her yerel toplulukta cehaleti ortadan kaldırmakla ilgilidir.

Uluslararası Okuryazarlık Günü ilk olarak 1965 yılında İran’ın Tahran kentinde düzenlenen “Cehaletsizliğin Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Dünya Eğitim Bakanları Konferansı”nda ortaya çıktı. Ertesi yıl UNESCO önderlik etti ve “uluslararası topluluğa bireyler, topluluklar ve toplumlar için okuryazarlığın önemini ve daha okuryazar toplumlara yönelik yoğun çabaların gerekliliğini hatırlatmak” temel amacıyla 8 Eylül’ü Uluslararası Okuryazarlık Günü olarak ilan etti.

Amaç, okuryazarlığı yalnızca okuma yazma bilmemeyle mücadele etmek için değil, bireyleri ve tüm toplulukları güçlendirebilecek bir güç olarak teşvik etmekti. Ayrıca, dünya çapında birçok kişinin iş bulmasına ve hayatlarını iyileştirmesine yardımcı olacaktı.

1967 yılında birinci Uluslararası Okuryazarlık Günü kutlandı. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetler, okullar ve topluluklar, yerel düzeyde cehaleti sona erdirmenin etkili yollarına odaklanmak üzere tasarlanmış etkinliklere katıldılar.

1990 yılı Uluslararası Okuryazarlık Yılı olarak kabul edildi. Okuryazarlığın kritik rolü, Tayland’ın Jomtien kentinde düzenlenen Herkes için Eğitim Dünya Konferansı’nda vurgulandı.

2015’de BM’nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Kore Cumhuriyeti’nin Incheon kentinde düzenlenen Dünya Eğitim Forumu’nda dünya liderleri tarafından “Incheon Deklarasyonu” kabul edildi.

2017 ve sonrasında ise Dijital Dünyada Okuryazarlık, odağını dijital aracılı toplumlarda gezinmek için gerekli olan okuryazarlık becerilerine çevirmeye başladı.

“Edebiyatı ve sanatı teşvik etmek, her iyi vatandaşın ülkesine borçlu olduğu bir görevdir.” – George Washington

Okuryazarlığın herkes için önemli olduğu 5 Neden

Beyin sağlığı; Araştırmalar, beyne günlük okuma, yazma ve sayılarla çalışma egzersizi yaptırmanın, yaşlandıkça beyin hücrelerini sağlıklı tuttuğunu ve daha sonraki yaşamda Alzheimer ve bunama riskini azalttığını gösteriyor.
Topluluk Katılımı; Edebi becerilerin eksikliği, her yaşta sosyal katılımı sınırlar ve yetişkinlerin – çocukların hayata tam olarak katılmalarını ve toplumun iyileştirilmesine katkıda bulunmalarını engeller.
Etkili iletişim; Okumayı ve yazmayı öğrenmek, sözlü dili geliştirerek başkalarıyla etkili iletişim kurma yeteneğimizi geliştirir, duygularımızı, düşüncelerimizi ve fikirlerimizi başkalarıyla daha net bir şekilde ifade etmemizi sağlar.
İstihdam İlerlemesi; Okumayı, yazmayı ve sayılarla çalışmayı bilmek, sosyal-ekonomik alanda yükselme fırsatları olan işler için kritik becerilerdir. Okuryazarlık, her seferinde bir yaşam biçimi olmak üzere yoksulluk döngüsünü kırar.
Bilgi Güçtür; Okuryazarlık, kişisel gelişimin anahtarıdır ve bize kişisel itibar ve öz değer verir. Daha okuryazar bir toplum, daha sürdürülebilir bir topluma yol açar.

Gerçek kurtuluş ancak cehaletin ortadan kaldırılmasıyla olur. Cehalet kaldırılmadıkça toplum yerinde kalıyor demektir; yerinde duran bir şey ise geriye gidiyor demektir. – Mustafa Kemal Atatürk

2021’de Dünya Okuma Alışkanlıkları

Hindistan, Tayland ve Çin’deki insanlar haftada en çok saat kitap okuyarak geçiriyor
Romantizm türü, ABD’li okuyucular arasında en popüler olanıdır.
Tüm nesiller içinde en çok kitap okuyan Millennials (Y Kuşağı)
Finlandiya, Polonya ve Estonya, Avrupa’nın en büyük kitap kurdudur.
Çin’de sesli kitapların popülaritesi artmaktadır.
Salgın, gelişmekte olan ülkelerde okuryazarlık oranlarında düşüşe neden olmuştur.

Türkiye’de okuryazarlık ve okuma alışkanlıkları verileri

Türkiye’nin okuryazarlık oranı %96,74 gibi yüksek bir ortalamaya sahip olmasına rağmen listedeki 101 ülkenin ardından 37. sırada yer alıyor.

Andorra, Finlandiya, Grönland, Kuzey Kore, Liechtenstein, Lüksemburg, Norfolk Adası ve Norveç’te ise bu oran %100. Azerbaycan ve Letonya %99,9, Küba, Estonya, Gürcistan ve Litvanya %99,8 ile dünya sıralamasında 2. ve 3. Sıralarda yer alıyorlar.

Kadınların %7,5’i erkeklerin ise %1,3’ü okuma yazma bilmiyor.

UNESCO’ya göre kitap okuma oranında 173 ülke arasında 86. sıradayız.

Her 100 kişiden sadece 4’ü kitap okuyor. Ülkemizde yılda 23 milyon kitap basılıyor, yılda 12 bin 89 kişiye 1 kitap düşüyor ve daha da üzücü olan yılda ortalama 6 kişi 1 kitap okuyor.

Türkiye’de hiç kitap okumayan kişilerin oranı %22.5 ile hiç de azımsanmayacak bir oranda.

Türkiye’de her yıl yaklaşık 1 milyon 300 bin çocuk dünyaya gelmektedir. Bu çocuklardan ne yazık ki sadece 300 bin kadarının evlerinde kitap bulunuyor. Yani sadece 300 bin çocuğun ebeveynleri kitap okuyor.

“Okumayı öğrendiğin zaman sonsuza kadar özgür olacaksın.” -Frederick Douglass

Türkiye’de okuma yazma bilmeyen kaç kişi var?

Eğitim denilince akla gelen ilk faaliyet okuma yazma öğretimidir. Okuma yazma öğrenme günümüzde eğitimin yanı sıra yaşamın her alanında en önemli gerekliliklerden biridir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2019 raporuna göre, 2017 yılında Türkiye’de okuma yazma bilmeyen sayısı %3,26 oranıyla 2 milyon 336 bin 847 iken 2018 yılında %3,03 oranıyla 2 milyon 198 bin 088 kişi olmuştur.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir;