9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü 2023

9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü. Yolsuzlukla Mücadele Gününün amacı nedir? Yolsuzlukta Türkiye'nin ve diğer ülkelerin durumu?

9 Aralık 2023

0 328 8 dakika okuma süresi

9 Aralık Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü 2023 ne zaman hangi güne denk geliyor? Yolsuzlukla Mücadele Gününün amacı nedir, ne zaman ortaya çıktı? Yolsuzluk yaşamı nasıl etkiler? Yolsuzlukta Türkiye’nin ve diğer ülkelerin durumu? Yolsuzlukta hangi ülke 1 numara? Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü 2023 teması nedir?

Peki Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü’nü kim başlattı? Türkiye’nin yolsuzluk puanı kaç? Dünyanın en az yolsuzluğu olan ülkesi hangisidir? Bir yolsuzluk vakasını nasıl bildirebilirim?

Bundan 19 yıl önce, 31 Ekim 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi kabul edildi. BM tanımına göre yolsuzluk suçtur, ahlaksızdır ve halkın güvenine ihanettir. Şuan dünyada gündemimizde olan COVID-19 pandemisinin de etkisiyle ekonomik krizler, yolsuzluk ve yoksulluk durumlarına zarar vermektedir.

Yolsuzlukla Mücadele, her birimiz için aktif olarak sesimizi çıkarmamızı ve kendi yaşamlarımızda ve başkalarının yaşamlarında yolsuzluğa karşı mücadele etmemizi hatırlatır.

Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü

World anti-corruption day

Birleşmiş Milletler tarafından her yıl 9 Aralık tarihi, “Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü” olarak belirlendi ve kutlanmaya başlandı. 31 Ekim 2003 tarihinde Birleşmiş Milletler Yolsuzlukla Mücadele Sözleşmesi kabul edildi. Sözleşme kapsamında 9 Aralık tarihinin Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü olması benimsendi. BM sözleşmesi Türkiye’de de 2006 yılında resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Birleşmiş Milletler Yolsuzluğa Karşı Sözleşme, yasal olarak bağlayıcı tek evrensel yolsuzlukla mücadele aracıdır. Sözleşme’nin geniş kapsamlı yaklaşımı ve hükümlerinin birçoğunun zorunlu niteliği, onu küresel bir soruna kapsamlı bir yanıt geliştirmek için benzersiz bir araç haline getiriyor. Birleşmiş Milletler Üye Devletlerinin büyük çoğunluğu Sözleşmeye taraftır.

BM sözleşmesi Türkiye’de 24.05.2006 tarihli resmi gazetede yayımlanarak yürürlüğe girdi. Türkiye ayrıca Avrupa Konseyi Yolsuzluğa Karşı Ceza Hukuku Sözleşmesi, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Rüşvetle Mücadele Sözleşmesi gibi uluslararası sözleşmelere de taraf oldu.

Yolsuzluk çok eski zamanlardan beri var olmuştur. Yolsuzlukla mücadele metinlerinin en eski kayıtlarından bazıları Babil’deki Hammurabi Kanunları, Mısır’daki Büyük Horemheb Fermanı ve Hindistan’daki Arthashastra’ya kadar dayanmaktadır.

Günümüzde Uluslararası Şeffaflık Örgütü, 1993 yılında Dünya Bankası’nın eski çalışanları tarafından kurulmuş, dünyanın her yerindeki ülkelerde yolsuzlukla mücadele eden en tanınmış gönüllü bir kuruluştur.

Birleşmiş Milletlere Kalkınma Fonu’nun tahminlerine göre her yıl küresel çapta yaklaşık 1 trilyon dolar, rüşvet olarak veriliyor ve tahmini 2,6 trilyon dolarlık yolsuzluk yapılıyor. Bu rakamlar, dünyanın 80 milyar dolarlık toplam küresel gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYİH) yüzde 5’inde daha fazlasına tekabül ediyor.

Bu günün amacı, yolsuzluğun olumsuz etkileri ve yolsuzluğun önlenmesi ve mücadele edilmesi gerektiği konusunda farkındalık oluşturmaktır.

“Yolsuzluğa karşı tavır almadığınızda onu zımnen destekliyorsunuz.” – Kamal Haasan

“Dürüstlük, şeffaflık ve yolsuzlukla mücadele kültürün bir parçası olmalıdır. Temel değerler olarak öğretilmeleri gerekiyor.” – Angel Gurría, OECD Genel Sekreteri

“Yolsuzluk bir kanserdir, bir vatandaşın demokrasiye olan inancını yok eden, yenilik ve yaratıcılık içgüdüsünü azaltan bir kanserdir.” – Joe Biden

Tema; “UNCAC 20’de: Dünyayı Yolsuzluğa Karşı Birleştirmek”

Dünyanın dört bir yanındaki insanlar hala virüsle savaşıyor ve sosyoekonomik etkileriyle başa çıkmak için mücadele ediyor. Birçoğu, pandemi azaldığında dünyanın nasıl görüneceği konusunda endişelenmeye devam ediyor.

Birleşmiş Milletler ve Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından 2023 Yolsuzlukla Mücadele Günü’nün teması; “Dünyayı Yolsuzluğa Karşı Birleştirmek” olarak belirlendi.

Temelinde, bu suçla mücadelenin herkesin hakkı ve sorumluluğu olduğu ve ancak her kişi ve kurumun işbirliği ve katılımıyla bu suçun olumsuz etkisinin üstesinden gelebileceğimiz düşüncesi yatmaktadır. Devletler, hükümet yetkilileri, memurlar, kolluk kuvvetleri, medya temsilcileri, özel sektör, sivil toplum, akademi, kamu ve gençlerin hepsinin yolsuzluğa karşı dünyayı birleştirmede oynayacağı bir rol var.

IACD ayrıca BM Yolsuzluğa Karşı Sözleşme’nin (United Nations Convention against Corruption- UNCAC) yirminci yıldönümünü kutlama çabalarının başlangıcını da işaret ediyor. Önümüzdeki yıl boyunca, IACD 2023 ile doruğa ulaşarak, Sözleşme’nin sağladığı toplu etki sayesinde daha iyi hale getirilmiş bir dünya ve daha da önemlisi, bunun önümüzdeki yıllar için gerçekten güçlü bir mekanizma olmasını sağlamak için küresel anlamda çalışmalar yapılması bekleniyor.

2023 Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü (IACD), yolsuzlukla mücadele ile barış, güvenlik ve kalkınma arasındaki hayati bağlantıyı vurgulamayı amaçlamaktadır.

Yolsuzluk ne demek?

Usulsüzlük veya yolsuzluk, ticari açıdan etkinliği hukuken tam anlamıyla kontrol edilemeyen, daha çok kamu kuruluşlarında, özellikle yerel yönetimlerde oluştuğu iddia edilen, mevzuatın esnetilip görmezden gelinmesi veya ihlallere göz yumulması halleri olarak tanımlanıyor.

Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün (Transparency International) tanımına göre ise ”kamu gücünün, özel çıkar sağlamak amacıyla kötüye kullanılmasına“ yolsuzluk deniyor. Yolsuzluğu, emanet edilen gücün özel kazanç için kötüye kullanılması olarak tanımlıyor.

Ayrıca yolsuzluk, yetkili makamla görevlendirilmiş bir kişi veya kuruluş tarafından yasadışı çıkar elde etmek veya kendi özel menfaati için yetkiyi kötüye kullanmak amacıyla yapılan bir sahtekarlık veya cezai suç türüdür.

Türk Ceza Kanunu’nda suç olarak düzenlenen rüşvet, görevi kötüye kullanma, ihaleye fesat karıştırma, yasadışı yoldan elde edilen kazancın (kara para) aklanması, dolandırıcılık, sahtecilik, zimmet, irtikâp gibi suçlar bu çerçevede ele alınıyor.

Yolsuzluğun Temel Ögeleri

Günümüzde yolsuzluk hala büyük bir küresel sorundur. Yolsuzluk güveni aşındırır, demokrasiyi zayıflatır, ekonomik gelişmeyi engeller ve eşitsizliği, yoksulluğu, sosyal bölünmeyi ve çevresel krizi daha da kötüleştirir.

Yolsuzluğu açığa çıkarmak ve yolsuzluğu hesaba katmak, ancak yolsuzluğun nasıl işlediğini ve onu mümkün kılan sistemler anlaşıldığında gerçekleşebilir.

Hizmet karşılığında para veya iyilik talep eden veya alan kamu görevlileri,
Kamu parasını kötüye kullanan veya sponsorlarına, arkadaşlarına ve ailelerine kamu işleri veya sözleşmeler sağlayan politikacılar,
Kazançlı anlaşmalar elde etmek için yetkililere rüşvet veren şirketler

Yolsuzluk, özellikle dünyanın en savunmasız ülkelerinde eşitsizliği, adaletsizliği ve istikrarsızlığı körükler. Hepimizi etkiler ve her yerde olabilir: iş dünyasında, hükümette, mahkemelerde, medyada ve sivil toplumda ve ayrıca sağlık ve eğitimden altyapı ve spora kadar tüm sektörlerde.

Hepimiz için nihai hedef, dürüstlük ve adalet toplumları inşa etmek ve sürdürmek ve dünyamızın farklı kültürlerinin birbirleriyle eşit olarak etkileşime girmesi olmalıdır.

Şeffaflığı Benimsemek

Yolsuzlukla Mücadele Etmek İçin Şeffaflığı Benimsemeliyiz

Şeffaflık tamamen kim, neden, ne, nasıl ve ne kadar sorularının cevaplarını bilmekle ilgilidir. Resmi ve gayri resmi kurallara, planlara, süreçlere ve eylemlere ışık tutmak anlamına gelir.

Şeffaflık, halkın kamu yararı için tüm gücü elinde bulundurmasına yardımcı olur. Bilgiyi aramak ve almak, yolsuzluğa karşı bir koruma görevi görebilecek ve karar vericilere ve kamu kurumlarına olan güveni artırabilecek bir insan hakkıdır. Bununla birlikte, şeffaflık sadece bilgiyi erişilebilir kılmak değil, aynı zamanda vatandaşlar tarafından kolayca erişilebilmesini, anlaşılabilmesini ve kullanılabilmesini sağlamakla da olur.

Ancak şeffaflık, yolsuzluğu önlemenin yalnızca ilk adımıdır.

“İnsanların ilgisizliği, yolsuzluğun artması için en iyi üreme alanıdır. Ancak birlikte çalışarak yolsuzluğa ve yolsuzluğa karşı cezasızlığa son vermeyi umabiliriz.” – Delia Ferreira Rubio (Transparency International)

Yolsuzluk, Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine bir engel olduğu gibi ekonomik büyümeyi de engeller ve yoksulluğu artırır. Bu nedenle sağlık, eğitim, su ve sanitasyon gibi hayati hizmetlere eşit erişimden halkı mahrum bırakır, adaleti engeller, toplumu istikrarsızlaştırır ve hukukun üstünlüğünü tehlikeye atar.

Yolsuzluk ve istismarlar sadece sert tedbirlerle önlenemez. Sosyal huzursuzluğun asıl sebebi yolsuzluklardır. Yolsuzluk sadece düşük gelirli devletler için sorun değil, zengin ve gelişmekte olan ülkelerde de olumsuz etkileri görülmektedir. Dolayısıyla yolsuzluk söz konusu olduğunda sürdürülebilir kalkınma yoktur.

Birleşmiş Milletler öncülüğünde, yolsuzluk ile mücadele kapsamında, adalet için gençlik sloganıyla değişime destek veriliyor. Yolsuzluğun olmadığı bir dünya için mücadele etmek üzere gençleri güçlendirmenin ve harekete geçirmenin önemi anlatılıyor.

Türkiye’nin Yolsuzluk Sıralaması nedir?

2021 Yolsuzluk Algı Endeksi Puanlaması raporuna göre Türkiye 38 puanla 96. sırada yer aldı. Geçen yıl 40 puanla 86’ncı sırada yer alan Türkiye raporda 2013’ten bu yana 12 puan kaybederek 43 sıra gerilen ülke oldu.

En çok puan kaybeden ülkeler: Avustralya, Bosna Hersek, Botsvana, Kanada, Şili, Kıbrıs, Guatemala, Honduras, Macaristan, Lübnan, Liberya, Lüksemburg, Mali, Moğolistan, Nikaragua, Filipinler, Polonya, Saint Lucia, Güney Sudan, Suriye, Türkiye, ABD ve Venezuela oldu.

Yolsuzluk algısı bakımından en kötü konuma işaret eden listenin son sırasında ise 12’şer puanla Somali ve Güney Sudan bulunuyor.

Yolsuzluk Algı Endeksi sonuçları, temel demokratik ilkelerin, hukuk devletinin ve medya özgürlüğünün yolsuzlukla mücadelenin vazgeçilmez unsurları olduğunu göstermektedir. Yolsuzluğun yaygınlaşmasını ve sıradanlaşmasını sağlayan cezasızlık uygulamaları sürmektedir. Büyük ölçekli yolsuzluk iddiaları yargıya taşınsa da pek çoğunun soruşturma aşamasında kalmasıyla yolsuzluk suçları için cezasızlık yaygınlaşmaktadır.

Bütçe şeffaflığı ve kamu kaynaklarının kullanımına ilişkin hesap verebilirlik konusunda temel ihlaller bulunmaktadır. Medya kuruluşlarına, gazetecilere, sivil topluma yönelik baskı ve yıldırma politikaları sürmektedir. Bunlara karşın yargı erki, bağımsızlığını korumalı ve yolsuzlukla mücadele gücünü yitirmemelidir. Geleceğimizi ipotek altına alan Kamu Özel İşbirliği proje, ihale ve sözleşme süreçleri şeffaf ve açık bir biçimde yürütülmeli, bu projelerin kamu maliyesine oluşturduğu yük toplumla paylaşılmalıdır.

Kontrolün birkaç kişiye ait olduğu otoriter bağlamlarda, sosyal hareketler iktidar üzerinde kalan son kontroldür. Sonunda hesap verebilirliği sağlayacak olan, hayatın her kesiminden sıradan insanların sahip olduğu kolektif güçtür. – Daniel Eriksson / İcra Kurulu Başkanı, Uluslararası Şeffaflık Sekreterliği

OECD’den Türkiye’ye rüşvet uyarısı: ‘Acil harekete geçin’

10 Kasım 2022 tarihli OECD Rüşvet Çalışma Grubu Türkiye ile ilgili çok sert eleştiriler içeren bir bildiri yayımladı. Bildiride, “Türkiye, rüşvetle mücadele yolunda uzun süredir devam eden tavsiyeleri derhal ele almalıdır” denildi.

Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) Rüşvet Çalışma Grubu, Türkiye’nin 2014’teki 3. aşama değerlendirmesinden bu yana yurt dışı merkezli kişi ve kuruluşlardan gelen rüşvetle mücadele için kilit alanlarda göze çarpan eksiklikleri giderememesinden ciddi şekilde endişe duyduğunu açıkladı.

“Türkiye, yabancı rüşvetle mücadele için uzun süredir devam eden kilit tavsiyeleri derhal ele almalıdır.”

Türkiye’nin, tüzel kişilerin yabancı rüşvetten sorumlu olmaları, ihbarcıların korunması ve kovuşturma bağımsızlığına ilişkin uzun süredir devam eden tavsiyelere ilişkin olarak devam eden eylemsizliği ve Türkiye’nin yabancı rüşvet yasalarını uygulamaması, Rüşvet Çalışma Grubu’nun 2021 Haziran ayında Yüksek Düzeyli Bir Heyet göndermesine yol açtı. Türkiye’nin Ekim 2014 Aşama 3 değerlendirme raporunda, Mayıs 2017 iki yıllık yazılı takip raporunda ve Ekim 2017 ile Ekim 2019 arasında dört ek raporda bu eksiklikler defalarca vurgulanmıştı.

Çalışma Grubu son açıklamasında Türkiye’yi rüşvete karşı acil harekete geçmeye çağırdı.

38 OECD Üye ülkesi ve Arjantin, Brezilya, Bulgaristan, Peru, Rusya ve Güney Afrika’dan oluşan Rüşvet Çalışma Grubu, adli ve kolluk kuvvetleri görevlilerinin art arda geniş çaplı bir şekilde görevden uzaklaştırılması ışığında, Türkiye’de soruşturma ve kovuşturmaların bağımsızlığının korunması konusunda soru işaretlerini de sürekli ortaya koyuyor.

TÜRKSOY tarafından kabul edilen toplantının Sonuç Bildirgesi’ni üye ülkelerin temsilcileri, aynı zamanda Türkmenistan Kültür Bakanı Atageldi Şamuradov imzaladı.

Küresel Yolsuzluk Barometresi

Uluslararası Şeffaflık derneği tarafından Türkiye’de son 12 ayda rüşvet ödeyen kamu hizmeti kullanıcılarının yüzdesi %8 olarak belirlendi.

Yolsuzluk Algılama Endeksi (Transparency International) raporunda, şaşırtıcı sayıda ülkenin yolsuzlukla mücadelede çok az ilerleme gösterdiğini veya hiç iyileşmediğini ortaya koydu. Bu yılki Yolsuzluk Algılama Endeksi (CPI), büyük paraların seçim kampanyalarına serbestçe aktarıldığını ve hükümetlerin yalnızca varlıklı veya iyi bağlantılara sahip bireylerin sesini dinlediği ülkelerde yolsuzluğun daha yaygın olduğunu gösteriyor.

Türkiye, 2019 yılı Yolsuzluk Algı Endeksi’nde geçen seneye göre sıralaması gerileyerek, (CPI) 180 ülke arasında 39 puanla 91’inci sırada yer aldı. Türkiye, sıralamada bir yıl içinde 13 basamak geriye düştü. Bu yıl Türkiye Yolsuzluk Algı Endeksi’nde 39 puan aldı ve 2012’den bu yana 10 puanlık önemli bir düşüş yaşadı.

2013 – 2019 arasında en çok puan kaybeden ülkeler Macaristan (-10), Türkiye (-11) ve Saint Lucia (-16) oldu. Türkiye, AB üyesi 28 ülke ile karşılaştırıldığında en son sırada yer almakta ve üye ülkelerle puan farkı açılmaktadır. Türkiye, G20 ülkeleri arasında ise sondan dördüncü sırada yer aldı.

Yolsuzluk algısının en az hissedildiği ilk üç ülke ise, sırasıyla Danimarka, Yeni Zelanda ve Finlandiya olarak kayıtlara geçti.

2020 Yolsuzluk Algısı Endeksi’nin ilk sırasında, 88 puanla Yeni Zelanda ve Danimarka yer aldı. Finlandiya, Singapur, İsveç ve İsviçre 85 puanla 2’nciliği paylaştı.

Yolsuzluk Algılama Endeksi (CPI), ülkelerin çoğunun yolsuzlukla mücadelede çok az iyileşme gösterdiğini veya hiç iyileşme göstermediğini ortaya koyuyor. Uluslararası Şeffaflık Örgütü’nün her yıl ülkelerdeki yolsuzluğu derecelendiren bir Yolsuzluk Algı Endeksi yayınlıyor. 100 puan en düşük yolsuzluk algısına 0 ise en yüksek yolsuzluk algısına denk geliyor.

2021 Şeffaflık Ödülleri

Uluslararası Şeffaflık Derneği tarafından her yıl düzenlenen Şeffaflık Ödülleri sahipleri 8 Aralık 2021 tarihinde açıklandı.

Kamu ve toplum yararına yapılan kentsel mücadelede önemli bir rol üstlenen eden Mimarlar Odası Ankara Şubesi, Kurumsal kategoride 2021 Şeffaflık Ödülünün sahibi oldu.

Medya kategorisinde şeffaflık ödülüne gazeteci Timur Soykan değer görülmüştür. Soykan, yolsuzluk, organize suç örgütleri ve kaçaklık gibi alanlarda kamuoyunu aydınlatmaya devam etmektedir.

Faruk Çebi, kendini doğanın korunmasına adamış, bu savunusunda yeri geldiğinde saldırıya uğramış bir bürokrat. Kamu yararına kıymetli çalışmalarından dolayı Sayın Çebi, Yurttaş/Sivil girişim kategorisinde ödüle layık görüldü.

VII. Şeffaflık Ödül Töreni, Dünya Yolsuzlukla Mücadele Günü olan 9 Aralık’ta gerçekleşecektir.

2023 Yolsuzlukla Mücadele Günü Ne Zaman, Hangi Gün?

Yolsuzlukla Mücadele Günü her yıl 9 Aralık’ta kutlanıyor. Bu yıl kutlanacak Uluslararası Yolsuzlukla Mücadele Günü 9 Aralık 2023 Cumartesi gününe denk geliyor.

2023 – 9 Aralık Cumartesi
2024 – 9 Aralık Pazartesi
2025 – 9 Aralık Salı
2026 – 9 Aralık Çarşamba

Birleşmiş Milletler, eğitim, sağlık, adalet, demokrasi, refah ve kalkınmaya verdiği zararları göz önünde bulundurarak yolsuzluğa karşı küresel bir mücadele başlatmak amacıyla bu günü destekliyor.

Eğitim, gençleri yolsuzluğu tanıma ve reddetme konusunda güçlendirir.

Siz de yolsuzluğun olmadığı bir dünyaya inanıyor musunuz?

Yolsuzluğu sona erdirmek için önce onu anlamalıyız. Dünya çapında insan hakları ihlallerini ve demokratik çöküşü durdurmak istiyorsak, yolsuzlukla mücadeleyi acilen hızlandırmamız gerekiyor. Çünkü yolsuzluk, hem insan hakları ihlallerini hem de demokratik gerilemeyi mümkün kılar. Buna karşılık, bu faktörler daha yüksek yolsuzluk seviyelerine yol açarak bir kısır döngüye yol açar.

Yolsuzluk karmaşık ve dirençlidir ve yolsuzlukla mücadele müdahalelerinin sınırları vardır. Güven inşa etmek ve ortaya çıktıkça fırsatları değerlendirmek gerekir. İlerici reformları zorlamak ve güçlülerden hesap sormak için, etrafınızdaki olay ve gelişmelerden haberdar olabilir, yolsuzluk hakkında bilgi alabilir ve yolsuzluğu önlemek için harekete geçebilirsiniz.

Kaynaklar: