Ebrehe ve Fil Vakası Ayrıntıları
Fil vakası nedir ve nasıl olmuştur, Ebabil kuşları ve Yemen Valisi olan Ebrehe'nin Kabe'ye yaptığı saldırı ve ayırıntıları
Fil vakası nedir ve nasıl olmuştur, Ebabil kuşları ve Yemen Valisi olan Ebrehe’nin Peygamberimizin doğumundan önce meydana gelen Kabe’ye yapılan saldırının ayrıntıları
Ebrehe ve Fil Vakası
Fil vakası nedir ve ne zaman oldu?
Fil Vakası; Ebrehe ve ordusunun, Kâbe’yi yıkmak amacıyla Mekke üzerine filleriyle birlikte yürümesi, saldırması ve Allah tarafından gönderilen Ebabil kuşları vasıtasıyla bozguna uğratılması olayıdır.
İslam tarihinde, yaklaşık olarak miladi 570 yılında yaşandığı rivayet edilen Fil vakası olayı Peygamber Efendimizin (s.a.v) doğumundan 50-55 gün önce meydana gelmiş bir olaydır. Fil Vakası hakkında Kur’an’da Fil Suresi yer almaktadır.
Tarihi kaynaklar Ebrehe’nin ordusunda Mahmûd adlı bir tek filin bulunduğunu kaydetmesine karşılık bazı rivayetlerde sekiz, on iki, on üç, hatta 1000 kadar filden bahsedilmektedir. Ayrıca Mahmûd kelimesi adının Arapça kaynaklara, nesli tükenmiş büyük tarih öncesi fillerine verilen “mamut” (mammouth) adından girmiş olabileceği tahmin edilmektedir.
Ebabil Kuşları; Kâbe’yi yıkmak üzere büyük bir orduyla gelen Yemen valisi Ebrehe’nin ordusuna saldıran kuşlardır.
Ebâbil kelime anlamı olarak Arapça’da “bölükler, sürü, sürüler” demektir. Kelime, Kur’ân-ı Kerim’de Fil sûresinin üçüncü âyetinde geçmektedir.
Ve ersele aleyhim tayran ebâbîl(ebâbîle).
Ve onların üzerine ebabil kuşlarını gönderdi (veya uçan ebabilleri gönderdi).
(Fil Suresi 3.Ayet)
Fil sûresinde olay şöyle anlatılmaktadır:
“Görmedin mi Rabbin fil sahiplerine ne yaptı? Onların tuzaklarını boşa çıkarmadı mı? Üstlerine sürü sürü kuşlar gönderdi. Onlara çamurdan sertleşmiş taşlar atıyorlardı. Nihâyet onları yenilmiş ekin yaprağı gibi yaptı.” (Fil Suresi / 1-5 Ayetler)
Fil Yılı
Bu olay Hz. Peygamber’in doğduğu yıl olmuş ve orduda bulunan fillerden dolayı Araplar arasında “Fil Vak’ası”, geçtiği yıl ise “Fil Yılı” olarak meşhur olmuştur.
Ebrehe Kimdir?
Fil vakası olarak bilinen olayda adı geçen ve Yemen Valisi olan Ebrehe’nin asıl ismi Ebu Yeksum Ebreh el-Eşrem el-Habeşi’dir.
Fil vakası tarihi Peygamber Efendimizin (s.a.v) doğumundan 50-55 gün önce meydana geldiği rivayet edilmektedir.
Habeşistan Kralı Necâşi Ashame’nin, Yemen’e hükümdar tâyin ettiği Ebrehe b. Sabbah el-Eşrem, Mekke’ye giden kervanları ve Kâbe ziyaretçilerini çekmek ve San’a şehrini ticaret merkezi haline getirmek üzere burada Kulleys veya Kalis denilen bir tapınak yaptırdı.
Habeş’li Yemen hükümdarı Ebrehe, Kabe’ye yapılan ziyaretleri azaltmak ve önemini düşürmek için muhteşem bir kilise inşa eder. Ancak insanların Kabe’ye göstermiş olduğu ilgiyi azaltamaz. Amacına ulaşabilmek için, Ebrehe Kabe’yi yıkmaya karar verir. Bundan dolayı büyük bir fil ordusu hazırlatarak Mekke üzerine yürür.
Ancak tapınağa gelen olmadığı gibi Fukaym kabilesine mensup bir Arap veya bir grup Arap tapınağa girerek pislediler. Bunu öğrenen Ebrehe çok kızdı. Kıskançlığından ve hasedinden dolayı Kâbe’yi yıkacağına yemin etti. Büyük bir ordu ve gayet iri cüsseli “Mamud” adlı fili önde olduğu halde Mekke’ye yöneldi. M.S. 570 veya 571 yılında altmış bin asker ve on veya dokuz fille yola çıktı. (İbnü’l-Esir, el-Kâmil fi’t Târih)
Ebrehe yolda Yemen kralı Zû Neferi bozguna uğrattı, ardından Has’amlıları yendi ve bunların Nufeyl b. Nubeyb adındaki liderinin hayatını bağışlayarak kendisine Mekke’ye gidişte rehber yaptı. Taif’teyken Sakif’liler tanrıları Lât’ı korumak uğruna Ebrehe ile işbirliğine yanaşıp Ebû Regal’i ona rehber olarak verdiler. Ebrehe’nin fillerin desteğindeki muazzam ordusunun karşısında hiçbir ordu dayanamadı ve Kureyş’liler bu gelişe bakarak Kâbe’nin yıkılacağına kesin olarak inanmaya başladılar.
Abdülmuttalibin Ebrehe ile Görüşmesi
Mekke yakınında Mugammes denilen yerde Ebrehe ordusu çadırlarını kurdu ve çevredeki Mekke’lilere âit develeri yağmaladılar. Burada, Ebû Regal öldü. Develerin içinde Abdülmuttalib’in de iki yüz devesi vardı. Ebrehe’nin elçisi Hınata el-Himyeri Mekke’ye giderek Kureyş’lilerin ileri gelenleriyle görüştü ve “Kâbe’yi tavaf etmeyi bıraktıkları takdirde onlara saldırmayacaklarını” söyledi. Onlara sadece Kâbe’yi yıkmak için geldiklerini, kendileri ile savaşmayacaklarını bildirdi (İbnü’l-Esir)
Abdülmuttalib, “Biz onunla savaşmak istemiyoruz, buna gücümüz de yetmez. Orası Beytullah’tır, eğer korursa O (Allah) Harem’i korur” dedi; develerini görüşmek üzere Ebrehe’nin yanına vardı.
Abdülmuttalib’e iyi davranan ve önce onu takdirle karşılayan Ebrehe, Abdülmuttalib develerini isteyince şöyle dedi: “Seni ilk gördüğümde gözüme büyük bir şahsiyet olarak görünmüştün. Ama sen Kâbe’nin korunmasını isteyeceğin yerde develerinin peşine düşünce gözümden düştün.” Abdülmuttalib, “Ben develerin sahibiyim. Kâbe’nin de sahibi var, O onu korur” dedi.
Abdülmuttalib develerini alıp Kureyş’lilerin yanına döndü, onlara olup biteni anlattı ve hepsi, muhtemel bir katliâma karşı Mekke’den ayrılıp dağlara çekildiler.
Fillerin Yere Çökmesi
Sabaha karşı Ebrehe, Mekke’ye ilerledi. Mamud denilen büyük fil, şehre yaklâşınca yere çöküverdi; kalkması için çok uğraştıkları halde kalkmadı. Öteki fillerin de, Kâbe yönünde sürüldüklerinde yere çöktükleri, başka bir yöne yöneltildiklerinde koşarak kaçmaya çalıştıkları görüldü. Bu mucizeyi olayın sıhhati Hz. Peygamber (s.a.s.)’in Kusva adlı devesinin Mekke yakınlarında çökmesi olayında, Nebi (s.a.s.)’in söylediği sözlerle sâbit olmuştur: Devesi çökünce Rasûlullah’ın ashâbı, “Deve çöktü” dediğinde, Rasûlullah; “Hayır, Kusva çökmedi, yalnız onu ‘Fili engelleyen’ engelledi” buyurmuştur. Buhâri ve Müslim’de, Rasûlullah (s.a.s.)’in Mekke’nin fethi günü şöyle dediği nakledilmektedir: “Yüce Allah filleri Mekke’ye girmekten alıkoydu. Ama Rasûlünü ve mü’minleri oraya gönderdi. Dün olduğu gibi bugün de oranın hürmeti iâde olmuştur. Dikkat edin, hazır olan olmayana bildirsin. ”
Kuşların Ebrehe Ordusuna Saldırması
Ebrehe ordusu Mekke’ye girerken deniz tarafından, dahâ önce o bölgede hiç görülmemiş, kırlangıca benzer kuş sürüleri bir anda ortaya çıkarak Ebrehe ordusuna saldırdılar. Gaga ve pençelerinde taşıdıkları taşları ve çamurdan balçıkları askerlerin üzerine bıraktıklarında onlar, kurumuş, paramparça olmuş ağaç yaprakları gibi dağıldılar.
Rehberleri Nufeyl kaçtı, askerler kuş saldırısında telef olup feci şekilde öldüler; yolda kalanlar, geriye dönenler de helâk oldular. Mekke’liler bu mucizeyi dağlardan seyrederken Allah’ın irâdesi karşısında hayret ve dehşet içindeydiler.
Ebrehe, bu saldırıda etleri parçalanmış, çürümüş halde San’aya dönerken, Hasm kabilesinin yaşadığı bölgede göğsü ikiye yarılarak acıklı şekilde öldü. (Kadı Beydâvî, Envârü’t-Tenzil, Fil Sûresi tefsiri)
Kuşlar ve attıkları taşlar hakkında çeşitli rivâyetler vardır. Bu olay Rasûlullah’ın dünyaya geldiği yılda vukû bulduğundan, Peygamberimizin ilk mucizelerinden sayılmıştır. Muhammed b. İshak ve İkrime o yıl çiçek hastalığının Mekke’de yaygınlaştığını söylemişlerdir. Muhammed Abduh bu rivâyetlerden hareketle Kur’ân’da geçen “Tayran Ebâbile” ifâdesiyle kastedilenin “sinekler” olduğunu ayaklarında salgın hastalık mikrobu taşıyan sinek sürülerini Allah’ın, Ebrehe ordusuna musallat kıldığını belirtmektedir. Yeryüzünün en ihtişamlı ordusu ve hayvanları (filleri) ile gelen Ebrehe ve ordusunu Allah, bir ibret olsun diye gözle görülemeyen küçük canlılarla mikroplarla helâk etmiştir. Bu görüşü yukarıda zikrettiğimiz gibi daha önce ilk siyercilerden Muhammed b. İshak da kaydetmiştir.
Bu tefsirde önemli olan husus; Muhammed Abduh, Reşid Rıza, ve diğer bazı müfessirlerin, Allah’ın, olağanüstü, fevkalâde, harikulâde mucizesi ile bu Allah düşmanı orduyu helâk edişini dile getirmeleridir.
Tefsirlerde kuşların mâhiyeti hakkında değişik görüşler bulunmaktadır. İbn Abbas ile Dahhak, Ebâbil’i “birbiri arkasından gelenler” diye yorumlamışlardır. Hasan-ı Basri ile Katâde, “çok” mânâsına; İbn Zeyd “çeşitli, sağdan soldan gelenler” mânâsına; Mücâhid, “toplu halde arka arkaya gelen” mânâsına geldiğini söylemişlerdir. Kuşların, bölük bölük, karışık türde oldukları anlaşılmaktadır. Rivâyetlerde kuşlar; kırlangıca, kekliğe, sığırcığa, yarasaya, hatta “zümrüdü anka” kuşlarına da benzetilmektedir .
“Siccil” kelimesi, taş ve çamur demektir. Yahut, çamurla sıvanmış taş anlamına gelir. “Asf” kelimesi, ağaç yaprağı anlamına gelir. Haşerelerin ağaç yaprağını yiyip ufalttıklarında yaprak yenik yenik hale gelir ki, sûrede anlatılmak istenen budur.
Fil Suresi’nde, Allah’ın, Kâbe’nin müdafaasını müşriklere bırakmadığını, saldırganları alışılmadık şekilde helâk ettiğini bize anlatmaktadır.
Fil Vakası Olayı Gerçekleştiği Yer Neresidir?
Fil olayı, Müzdelife ve Mina arasındaki Muhassab vadisi arasında bulunan Muassıb’da meydana gelmiştir. Müslim ile Ebû Dâvûd, Câbir’den rivâyetle onun şöyle dediğini yazarlar: “Rasûlullah Müzdelife’den Mina’ya hareket ettiği zaman Muassıb vadisin de hızlanmıştı.” İmam Nevevî bunu şöyle izah etmiştir: “Ashâb-ı Fil olayı burada cereyan etmiştir. Onun için, sünnet olan, hacıların buradan hızla geçmesidir” (Mevdûdî, Tefhimul Kur’an Trc: Muhammed Han Kayanı ve diğerleri, İstanbul 1988, VII, 238)
İmam Mâlik de Hz. Peygamber’den, “Müzdelife durma yeridir, ama Muassıb vadisinde durulmamalıdır” hadisini nakleder.
Müşrik Kureyşlileri bu olay o kadar etkilemiştir ki, üç yüz altmıştan fazla Kâbe putunu unutup yedi yahut on sene Allah’a tapmışlardır. Fil sûresin de Allah, Ashâb-ı Fil’in acı âkıbetinin fecâatine sadece ana hatlarıyla değinmiş ve müşriklere, Hz. Muhammed (s.a.s.)’in dâvetine karşı çıktıklarında, onların başlarına gelebilecek acıklı azabı hatırlatmıştır.
