Ahlak Nedir? Tanımı ve Ahlaklı İnsan Özellikleri

Genel ve İslami ifadesiyle Ahlak ne demek? Tanımı, ahlaklı insan ve özellikleri, Peygamberimizin hadisleri ile birlikte güzel ahlak örnekleri

Ahlak ifadesi, günümüzde sıklıkla duyduğumuz, güzel ahlak, ticari ahlak, iş ahlaki gibi kutsal değerler için kullandığımız ve İslam dininde ise en önemli bireysel ve toplumsal davranışlar bütünüdür.

Ahlak Nedir?

Kelime anlamı itibariyle Ahlak; İnsanın doğuştan getirdiği ya da sonradan kazandığı birtakım tutum ve davranışların tümü ve Kişide huy olarak bilinen nitelik; iyi ve güzel olan nitelikler olarak tanımlanmaktadır.

“İslamiyet ahlak dinidir” ve “Peygamberimiz Güzel Ahlakı tamamlamak için gönderilmiştir”.

Ahlak, insanın huylarının ve özelliklerinin bütünüdür. İnsan bu huy ve özelliklerinin etkisiyle iyi ya da kötü davranışlar gösterebilir. Ahlaklı olmak insanın doğru, güzel ve iyi davranışlarda bulunması; yanlış, çirkin ve kötü davranışlardan uzak durmasıdır.

İslâm ahlâka büyük önem vermiş, Kur’an-ı Kerim ve Hadis-i şerifler birey  ve toplumun gelişmesinde en önemli yere sahip olan bu konuya dikkatlerimizi çekmiştir. Gerek Kur’an-ı Kerim ve gerekse Peygamberimiz (s.a.v.) itikât, ibâdet  ve ahlâk konuları üzerinde önemle durmuştur. İslâm bilginleri de bu konular üzerinde sayısız eserler vererek gelecek nesillere ışık tutmuşlardır.  İslâm, insanı, yalnız  Allah’a (c.c.) karşı sorumlu tutmamakta, hayatta insanı ilgilendirecek maddî ve manevî bütün hadiselere karşı sorumluluk taşımasını gerekli kılmaktadır.

“Her insanın kıymeti Ahlakının güzelliği kadardır.” (Hz. Ali)

İslam dini ve güzel ahlak ilişkisi

Sözlük anlamı olarak ahlakın hem olumlu hem de olumsuz yönleri vardır. Fakat ahlak sözcüğü tek başına kullanıldığında genellikle olumlu bir anlam akla gelir. Olumlu manada iyi huylu güzel davranışlı kişiler için ahlaklı insan denir. Kötü huylu ve kötü davranışlı kişilere de ahlaksız insan denir.

Din ahlaka neden önem verir?

Kur’an’ın amacı, inançlı ve güzel ahlaklı insanlar yetiştirmektir. İslamiyet inanç ve ibadet kadar ahlaka da büyük önem verir. İyi huylu, güzel ahlaklı, dürüst, güvenilir, adaletli insanlar olmak dinimizin müminlerden beklediği davranışlardandır. Güzel söz söylemek, hoşgörülü olmak, affetmek; yalan, iftira, dedikodu ve gıybetten kaçınmak, anne babaya iyi davranmak, misafirlere ikramda bulunmak, komşularla iyi geçinmek, zorda kalan kimselere yardım etmek dinimizin güzel ahlakla ilgili emirleridir.

Ahlak ile ilgili hadisler

Peygamber Efendimiz (s.a.v.)’in Ahlak ile ilgili hadisleri

“Güzel ahlâk, Allah’ın yüce ahlâkıdır.” (Müslim)

“Sizin en hayırlınız, ahlâkça en güzel olanınızdır.” (Müslim,Tirmizi)

“İman bakımından mü’minlerin  en olgunu, ahlâkı en güzel olup, ailesine karşı en yumuşak, en cömert davranandır.” (Tirmizi)

“Ben güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim.” (Müsned)

Peygamberimiz Hz.Muhammed Mustafa (s.a.v.)’in güzel ahlakla ilgili İhya-u Ulumiddin’den derlenmiş kırktan fazla hadisi şerif:

1. Muhakkak kişi güzel ahlâkı sâyesinde gündüz oruç tutan gece ibâdet edenlerin derecesine ulaşır. (İhya C.2 S.47)
2. İnsanların cennete girmelerine en çok yardımcı olan takvâ (Allah korkusu) ve güzel ahlaktır. (İhyâ C. 2 S. 391)
3. Ben, güzel ahlâkı tamamlamak için gönderildim. (İhyâ C. 2 S. 392)
4. Mizana konulacak en ağır amel güzel huydur. (İhyâ C. 2 S. 392)
5. Meclisime en yakın olanınız, ahlakı en güzel olan ve etrafındakilerle hoş geçinendir. Onlar herkesi sever, herkes de onları sever. (İhyâ C. 2 S. 393)
6. Mü’min sever ve sevilir, sevip sevmeyen (hoş geçinmeyen ve kendisiyle geçinilmeyen) insanda hayır yoktur. (İhyâ C. 2 S. 394)
7. Allahü Teâlâ hayır murat ettiği kimseye iyi bir dost verir ki unuttuğu zaman hatırlatır, hatırlarsa yardım eder.(İhya C.2 S. 394)
8. Mizana ilk konacak amel güzel ahlak ve cömert-liktir. (İhya C. 3 S. 116)
9. Malınızla insanlara yardıma malınız yetmez; onla-rı güzel huyla hoşnut etmeye gayret edin. (İhya C. 3 S. 115)
10. Sirke balı bozduğu gibi kötü huy ameli bozar. (İhya C. 3 S. 117)
11. Allah’ım senden sıhhat, âfiyet ve güzel ahlâk iste-rim. (İhya C. 3 S. 118)
12. Güneş donmuş suyu erittiği gibi, güzel ahlâk da günâhları eritir. (İhya C. 3 S. 119)
13. Tedbir gibi akıl, güzel huy gibi asâlet olmaz. (İhya C. 3 S. 120)
14. Bir şey yapmak istediğinde sonunu düşün, şeriata uygunsa yap, değilse vazgeç. (İhya C. 3 S. 416)
15. Biri sende bulunan bir kusurla seni ayıpladığında, onda bulunanla da sen onu ayıplama! (İhya C. 3 S. 402)
16. Dünyada zulme uğrayanlar kıyâmette mutlaka felâha kavuşacaklar. (İhya C. 3 S. 409)
17. Allah için kardeşlik eden kimseye Allahü Teâlâ cennette hiç bir amelle ulaşamayacağı yüksek dereceye yükseltir. (İhya C.2 S. 393)
18. Allah için sevişen iki kişinin Allah indinde en sevimlisi kardeşini daha çok sevendir. (İhya C.2 S. 395)
19. İmanın en sağlam kulpu, Allah için sevmek, Allah için buğzetmektir. (İhya C.2 S. 398)
20. Ruhlar bölüklere ayrılan askerler gibidir; havada karşılaşır ve koklaşarak anlaşırlar. (İhya C.2 S. 404)
21. İki mü’minin ruhu bir günlük yolda buluşur. Hal-buki bu âna kadar sâhiplerini görmemişlerdir. (İhya C.2 S. 405)
22.  Allah’ım! Dünyanın mihnet ve meşakkatinden ve âhiret azâbından beni koru! (İhya C.2 S. 409)
23. Kişi dostunun dini (ahlâkı) üzeredir. Dostluk edeceğin kimseye dikkat et. (İhya C.2 S. 423)
24. Dikkat et! Allahü Teâlâ’nın yer yüzünde kapları var, onlar kalplerdir. Bu kapların Allah indinde en se-vimlisi (günâhlardan) temizlenmiş, (dinde) salâbetli, ve (kardeşlerine karşı) yumuşak olanıdır. (İhya C.2 S. 437)
25. Gördüğü iyilikleri gizleyip, kötülükleri teşhir eden kötü komşudan Allah’a sığının. (İhya C.2 S. 440)
26. Kötü söz ve edebiyat yapmak, nifaktan bir şûbedir. (İhya C.2 S. 440)
27. Sû-i zandan son derece sakının; Zira sû-i zan söz-lerin en yalanıdır. (İhya C.2 S. 441)
28. Kusur araştırmayın, sözünüzle kusur aramayın, ayrılmayın, birbirinize arka çevirmeyin. Ey Allah’ın kul-ları kardeş olun! (İhya C.2 S. 442)
29. Din kardeşinin ayıplarını örten kimsenin Allahü Teâlâ dünya ve âhirette kusurlarını örter. (İhya C.2 S. 443)
30. Kardeşinle mücâdele etme! Onunla alay yapma! Ona verdiğin sözden dönme! (İhya C.2 S. 448)
31. Allahü Teâlâ’nın en çok buğzettiği, mücâdelede direnen kimsedir. (İhya C.1 S. 107)
32. Biriniz kardeşini sevdiğinde, sevgisini ona duyur-sun. (İhya C.2 S. 449)
33. Müslüman, Müslüman’ın kardeşidir. Onu terk ve ihmal etmez. (İhya C.2 S. 450
34. )Ey Ebû Hüreyre! Komşunla güzel komşuluk et ki, Müslüman olasın; arkadaşınla iyi arkadaşlık yap ki, mü’min olasın. (İhya C.2 S. 451)
35. Mü’min Mü’minin aynasıdır. (İhya C.2 S. 452)
36. Âlimin yanılmasından sakının ve (yanıldığında) onunla münâsebeti kesmeyip düzelmesini bekleyin! (İhya C.2 S. 455)
37. Allahü Teâlâ’nın en kötü kulları, kovuculuk yapıp dost ve ahbapları birbirinden ayırandır. (İhya C.2 S. 457)
38. Sevdiğin kimseyi ölçülü sev, bir gün buğuz ettiğin biri olabilir, Buğuz ettiğin kimseye karşı da ihtiyatlı dav-ran; bir gün sevdiğin biri olabilir. (İhya C.2 S. 461)
39. Bir kimse kardeşinin gıyâbında duâ ettiğinde bir melek: “Allah sana da aynısını versin” der. (İhya C.2 S. 461)
40. Kişinin kendi hakkında kabul olmayan duâları, başkası hakkında kabul olur. (İhya C.2 S. 461)
41. Kişi kardeşinin gıyâbında yaptığı duâ red olun-maz. (İhya C.2 S. 462)
42. İnsan öldüğü zaman; vârisleri “ne bıraktı?” melekler “ne getirdi” derler. (İhya C.2 S. 457

Ahlak hakkında İslam Âlimleri sözleri

“Kötü ahlaklı, parçalanmış testiye benzer. Ne yamanır, ne de eskisi gibi çamur olur.”

“Her binanın bir temeli vardır. İslam’ın temeli de güzel ahlaktır.”

“Kötü ahlak, öyle bir fenalıktır ki, onunla yapılan birçok iyilikler fayda vermez. Güzel ahlak, öyle bir iyiliktir ki, onunla yapılan günahlar bile affa uğrar.”

“Yükselen bütün insanlar ancak güzel ahlakları sayesinde yükselmişlerdir.”

“Güzel ahlak güler yüzlülük, cömertlik ve kimseyi üzmemek demektir.”

“Güzel ahlak, kimseyle çekişmemek ve kimseyi çekiştirmemektir.”

“Güzel ahlak, eziyet vermemek ve meşakkatlere katlanmaktır.”

“Güzel ahlak, genişlikte ve darlıkta insanları razı etmeye çalışmak demektir.”

“Güzel ahlak, Allah’tan razı olmak demektir. Yani hayrı ve şerri Allah’tan bilmek, nimetlere şükür, belalara sabretmektir.”

“Güzel ahlakın en azı, meşakkatlere göğüs germek, yaptığı iyiliklerden karşılık beklememek, bütün insanlara karşı şefkatli olmaktır.”

“Güzel ahlak, haramlardan kaçıp helali aramak, diğer insanlarla olduğu gibi aile efradıyla da iyi geçinip onların maişetlerini temin etmektir.”

“Güzel ahlak, Yaratanı düşünerek, yaratılanları hoş görmek, onların eziyetlerine sabretmektir.”

Benzer Konular

• İslam’da Ticaret Ahlakı
• Ahlak ile ilgili Hadisler
• Ahlaksız anlamı nedir?
• Cuma Hutbesi “İş Ahlakı”
• Fuzuli’den Şikayetname

Nukteler.com Facebook’ta!