Hadis Alimleri ve Kütüb-i Sitte

Hadis Alimleri ve Kütüb-i Sitte. Hadis Alimi Kime Denir? Kütüb-i Sitte Nedir, Müellifleri kimdir? Altı Hadis Kitabı Müellifleri Hakkında Hadisler Güvenilir midir?

Hadis Alimleri ve Kütüb-i Sitte

Hadis Alimi Kime Denir ?

Hadis âlimleri, çok yüksek insanlardır. Ravileri ile beraber, yüz bin hadis-i şerifi ezbere bilene hâfız denir. Kur’an-ı kerimi ezberleyene hâfız denmez kâri denir. Bugün, hadis-i şerifleri ezbere bilen bulunmadığı için, kâri’ yerine, yanlış olarak hâfız deniliyor.

İki yüz bin hadis-i şerifi ezbere bilene şeyh-ul-hadis denir.
Üç yüz bin ezberleyene, huccet-ül-islam denir.
Üç yüz binden daha çok hadis-i şerifi, ravileri ile, senetleri ile birlikte ezberleyene hadis imamı ve hadis müctehidi denir.

Kütüb-i Sitte

Kütüb-i Sitte, meşhur altı sahih hadis kitabına denir. Hadis mecmualarının en sahihleri kabul edilen Kütüb-i Sitte; Buhârî ve Müslim’in el-Câmiu’s-Sahih’leri ile Ebu Davud, Tirmizi, Nesâî ve ibn Mâce’nin Sünen’leri; hadis tasnifinin altın çağı olan Hicrî üçüncü yüzyılda telif edilmiştir. Mümkün mertebe sahih hadisleri ihtiva eden, konulara göre tasnif edilen kitap, daha sonraki asırlarda Kütüb-i Sitte (Altı Kitap) ortak adıyla şöhret bulmuştur.

Meşhur Hadis alimlerinden Buhârî ve Müslim‘in Câmi’leri, Sahıhayn (İki Sahih) adıyla, müellifleri daha hayattayken büyük bir üne kavuşmuştur. Bunları Ebu Davud, Tirmizî ve Nesâi’nin Sünen’leri takip etmiştir. Hadis âlimleri arasında bu kitaplar Usûl-i Hamse (Beş Temel) diye büyük bir kabul görmüştür.

Bugün böyle bir İslam âlimi dünyada yoktur.

Doğru oldukları, bütün İslam âlimleri tarafından tasdik edilmiş olan hadis kitaplarından altı tanesi, bütün dünyada şöhret bulmuştur. Bu altı kitaba Kütüb-i Sitte denir.

Buharî ve Müslim’in bir konuda, aynı sahabiye dayanarak rivayet ettikleri hadislere “üzerinde ittifak edilmiş” anlamında “müttefekun aleyh” hadisler denilir.

Kütüb-i Sitte Müellifleri

İMAM BUHARİ (Ölm. 256 / 869)

İMAM MÜSLİM (Ölm. 261 / 875)

EBU DAVUD (Ölm. 275 / 888)

İMAM NESAİ (Ölm. 303/915)

İMAM TİRMİZİ (Ölm. 279 / 892)

İBNU MACE (Ölm. 273 / 868)

Kütüb-i Sitte (Altı Hadis) Kitabı Müellifleri Hakkında 

Kütüb-i Sitte’yi yazan altı büyük âlim şunlardır:

1- İmam-ı Buhari: Muhammed b. İsmail el-Buharî (9.082 hadîs) İsmi, Muhammed bin İsmail’dir. Hadis kitaplarında kısaca “H” harfi ile gösterilir.
İmam-ı Buhari her hadisi yazacağı zaman gusül abdesti alıp, iki rekat namaz kılar, istihare ederdi. Buhari-yi Şerifi 16 senede yazmıştır. Yüzlerce şerhi yapılmıştır. Bunlardan imam-ı Kastalâni’nin, Ayni’nin ve İbni Hacer’in şerhleri meşhurdur.

Buharî’nin en bilinen eseri el-Câmiu’s-Sahih olmakla birlikte onun tarih ve hadis alanında çok sayıda başka eserleri de vardır. Buharî’nin el-Câmiu’s-Sahih’i, tekrar edilen hadisler çıkarıldıktan sonra yaklaşık dört bin kadar hadis içermektedir. Buharî hicri 256/miladi 870 yılında vefat etmiştir.

2- İmam-ı Müslim: Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî (7.275 hadîs) Kısaca “M” harfi ile gösterilir. Câmi’üs-Sahih ismindeki kitabının birçok şerhleri bulunup en meşhuru imam-ı Nevevi’nin şerhidir.

Müslim’in asıl adı Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî‘dir. Muslim’in tekrar olmaksızın yaklaşık üç bin otuz üç hadis ihtiva eden el-Camiu’s-Sahih adlı meşhur eseri dışında yine hadis ve tarih alanında birçok eseri daha vardır. Hicri 261, miladi 874 yılında vefat etmiştir.

3- İmam-ı Ebu Davud:  Ebu Davut Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî (5.274 hadîs) “D” harfi ile gösterilir. Sünen ismindeki kitabının birçok şerhi vardır.

Asıl adı Ebu Davut Süleyman b. Eş’as es-Sicistânî’dir. Ebu Davut, Ahmed b. Hanbel’den çeşitli fıkhî konuları öğrenmiş ve bunları bir kitapta toplamıştır. Seyahatlerinde çoğu Buharî ve Müslim’in de hocası olan birçok âlimden istifade etmiştir. Kütüb-i Sitte müelliflerinden Tirmizî ve Nesaî de onun öğrencileri arasındadır. Ebu Davut’un dört bin sekiz yüz hadis ihtiva eden es-Sünen’i en meşhur eseri olmakla birlikte dinî ilimlerin birçok alanında yirmiye yakın eserinin olduğu bilinmektedir. Miladi 888 yılında vefat etmiştir.

4- İmam-ı Tirmizi: Muhammed b. İsa et-Tirmizî  (3.951 hadîs) İmam-ı Muhammed bin İsa’dır. “T” ile gösterilir. Câmi’üs-Sahih ismindeki hadis kitabı çok kıymetlidir. Mearif-üs-Sünen adındaki şerhi en kıymetli şerhdir.

Asıl adı Muhammed b. İsa et-Tirmizî tarih ve hadis alanlarında birçok eser yazmıştır. Tirmizî’nin en meşhur eseri, es-Sünen diye bilinen el-Camiu’s-Sahih’tir. Bu eserde üç bin dokuz yüz altmış iki hadis mevcuttur. Miladi 892 yılında vefat etmiştir.

Tirmizî es-Sünen olarak da bilinen el-Camiu’s-Sahih adlı eserinin ilim dünyasına çıkışını şu şekilde anlatmıştır:

“Ben bu Cami-i Kebir‘i yazıp bitirince, onu ilkin Hicaz âlimlerine gösterdim. Hepsi de beğendiler. Daha sonra alıp Irak âlimlerine götürdüm. Onlar da ağız birliğiyle eseri övdüler. Nihayet Horasan diyarı âlimlerine takdim ettim. Onlar da memnun oldular, bilahare eseri ilim âlemine sundum. Bu eser kimin evinde bulunursa orada konuşan bir Peygamber vardır.”

(Şah Veliyyullah Dehlevî, Büstanu’l-Muhaddisin, s. 197.)

5- İmam-ı Nesai:  Ahmed b. Şuayb en-Nesaî (5.724 hadîs) Adı, Ebu Abdurrahman Ahmed bin Ali’dir. “S” harfi ile gösterilir.
Sünen-i Sagir Kütüb-i sittedendir.

Nesaî, Şam’da Emevî halifeleri yararına hadis uydurması için kendisine yapılan baskılara karşı koyduğu için çeşitli eziyetlere maruz kalmış ve bu nedenle Mekke’ye gitmiştir. Hicri 303 yılında Mekke’de vefat etmiştir. Burada defnedilmşitir. Miladi 973 yılında vefat etmiştir. Nesaî’nin es- Sünen diye meşhur olmuş el-Müctebâ’sı dışında yine hadis alanında birçok eseri vardır.

6- İbn Mace, Muhammed b. Yezid el-Kaz- vînî : (1.326 hadîs) “Mâ” harfi ile gösterilir. Muvatta ismindeki kitabı, ilk yazılan hadis kitabıdır. Bazı âlimler Kütüb-i Sitte’yi sayarken, Muvatta yerine, İbni Mace’nin Sünen kitabını söylemişlerdir. Kısaca “MC” harfleri ile gösterilir.

Asıl adı, Muhammed b. Yezid el-Kaz- vînî olan, İbn Mace on beş yaşında Kazvin’de hadis ezberlemeye başlamış ve daha sonra ilim merkezlerini dolaşarak hadis öğrenmiştir. Bunun yanında hadis dersleri de veren İbn Mace 273’te vefat etmiştir.

Hafızası kuvvetli bir muhaddis olan İbn Mace’nin en bilinen eseri es-Sünen’i dışında tarihle ilgili başka eserleri de bulunmaktadır. Milladi  887 yılında vefat etmiştir.

Kütüb-i Sitte Hadisleri Güvenilir midir?

Kütüb-i Sitte’deki hadîsler seçilirken “sıhhat” vasfı düşünülmüştür.

İbni Esir, kütüb-i sittedeki tekrarları çıkararak hepsini Câmi-ül-Usûl adı altında tek bir eserde toplamıştır. Meşhur ve çok kıymetli hadis kitaplarından, İmam-ı Ahmed bin Hanbel’in Müsned’i “H”, Ebu Yâ’lâ‘nın Müsned’i “Ya’lâ” ve Abdullah Darimi’nin Müsned’i “DR”,Ahmed Bezzar’ın Müsned’i “Z” harfi ile gösterilir. Bu kitaplara Mesânid denir.

Ayrıca İmam-ı Suyuti’nin Câmi-us-Sagir ve Kebir’i, Beyheki’nin Müsned’i ve Delâil’i, Hakim’in Müstedrek’i, Taberani’nin Mu’cem-ul-Kebir, Sagir ve Evsat’ları, Heysemi’nin Mecma-uz-Zevâid’i meşhurdur. Usûl-i hadis ilmini bildiren İmam-ı Nevevi’nin Takrib’i ve bunun Suyuti tarafından yapılan Tedrib-ur-Râvi Şerhi çok meşhurdur. Günümüzde hadis kitaplarının yeni yeni fihristleri yapılmaktadır

Hadis âlimleri, Ebu Davut’un ilmiyle amel eden âlimlerden olduğunu belirtirler. Hadis bilgisi, ezberi, anlayışı, fıkıh bilgisi, ilmindeki sağlamlığı ayrı ayrı dile getirilmiştir. Hadislerin metin ve senetlerini çok iyi bildiği için Ebu Davut hakkında, “Hz. Davut’a demir yumuşatıldığı gibi Ebu Davut’a da hadis yumuşatılmıştır.” denilmiştir.

İslam dininin iki temel kaynağından biri niteliğindeki sünnet ve en sahih hadislerden oluşan Kütüb-i Sitte, yazıldığı zamandan günümüze kadar her asırda hadis alimleri tarafından büyük bir ilgiyle karşılanarak hadis ilmindeki eşsiz yerini almıştır. Bunların şöhreti öncelikle müelliflerinin sahih hadislerden meydana gelen eserler meydana getirmeyi gaye edinmelerinden kaynaklanmaktadır.

Nukteler.com’u Facebook’tan takip etmeyi unutmayın!