Süleyman Çelebi Kimdir? Hayatı, Eserleri

Meşhûr “Mevlid” kasîdesinin yazarı Süleyman Çelebi Kimdir? Kısaca hayatı, eserleri ve sözleri. Mevlidi şerif yazılışı. Süleyman Çelebi hangi hükümdarın oğludur? “Vesiletün Necat” Eserindeki Mevlid kasidesi hangi amaçla yazmıştır? ve hakkında detaylı bilgiler…

Mevlit yazarı Süleyman Çelebi kimdir?

15. yüzyıl en büyük Osmanlı şairlerinden birisi olarak kabul edilen Süleyman Çelebi Meşhûr Türkçe “Mevlid” kasîdesinin yazarıdır. Bursa’da doğmuştur. Kaynaklarda Süleymân Çelebi’nin doğum târihine dâir net bir bilgi yoktur.

Süleymân Çelebi’nin Mevlid’i 60 yaşında yazdığı ve eserin 1409 (H.812) senesinde bittiği, en eski olarak bilinen nüshasında mevcut bir beyte istinâd etmektedir. 1422 (H.825) senesinde vefât ettiği bilindiğine göre, onun 1351 (H.752) senesinde doğduğu anlaşılmaktadır.

Sultan Birinci Murâd Hanın vezîrlerinden Ahmed Paşa’nın oğlu, Şeyh Mahmûd Efendinin torunudur. Mahmûd Bey, 1338 (H.738) senesinde Sadrâzam Süleymân Paşa ile Rumeli’ye sal ile geçenlerdendir.

Süleyman Çelebi Hayatı

Süleymân Çelebi, Bursa’da asrının ileri gelen âlimlerinden ilim tahsîl etti. Bir süre Sultan Bayezid’in Dîvân-ı Hümâyûn imamı görevini yapmış, daha sonra Bursa Ulu Cami imamlığına getirilmiştir. Süleyman Çelebi’den sonra Mevlit söylemeye geleneği ortaya çıkmıştır. Süleyman Çelebi, daha çok saray ve çevresinde aydın kesime hitap etmiştir. Büyük bir âlim olarak, Sultan Yıldırım Bâyezîd zamânında Dîvân-ı hümâyûn imâmı, sonra da Bursa’da onun inşâ ve ihyâ ettiği câminin imâmı olmuştur.

Tarihi kaynaklara göre, Süleyman Çelebi’nin 1351-1364 yılları arasında doğmuş Bursa’da dünyaya gelmiştir.

Tek eseri, Mevlid adı ile bilinen “Vesiletün Necat”dır. Fakat, nazmı bu kadar ustalıkla kullanmasını bilen bir insanın, başka eser yazmadığını düşünmek oldukça güçtür. Belki, Timur’un ordusu Bursa’ya girdiği zaman, yakılıp yıkılanlar arasında Süleyman Çelebi’nin diğer eserleri de yok olmuştur.

Süleyman Çelebi’nin iyi bir eğitim gördüğü ve geniş bir bilgisi olduğunun başka bir kanıtı, Mevlid’de tasavvufî bazı terimlerin kullanılmış oluşudur:

“Zâtıma mir’at edindim zâtını
Bile yazdım adın ile adımı.”

beytinde görüldüğü gibi Ahmet Yesevi’yi hatırlatan ifadeler, onun sıradan bir kişi olmadığını açıklar.

Mevlid’in yazılmasına sebep diye gösterilen bir olay vardır. Söylendiğine göre Süleyman Çelebi, imamlığını yaptığı Ulu Cami’de, İran’dan gelen bir müderrisin vaazını dinlemiş. Bu müderris vaazında, dinler arasında da bir fark olmadığını, bütün kitaplı dinlerin hak din, bütün peygamberlerin hak peygamber olduklarını anlatmış.

Süleyman Çelebi, hayranı olduğu Hz. Peygamber’in öteki peygamberler sathında değerlendirilmesine son derecede üzülmüş ve sevgili Peygamber’ine karşı duyduklarını, manzum olarak yazmaya başlamıştır…

İşte bu sonsuz aşktır ki, Mevlid adı ile bilinen “Vesiletün Necat”ı ortaya çıkarmıştır….

600 yıldır, bütün İslâm dünyasının her dinî günde, doğumda, ölümde, bayramda okuduğu bu lirik eserin, bugün okunan biçimi ile, Süleyman Çelebi’nin yazdığı biçimin aynı olduğu söylenemez.

Zamanla bazı mısralarda kelimeler, bazen da mısralar değiştirilmiş, Türk halkının duygu ve düşünce kalıbı içinde yeniden oluşturulmuştur. Mevlid’in bazı parçaları, ne kadar realist bir üslûpla yazılmışsa, bazı parçaları da sürrealist bir üslûpla kaleme alınmış gibidir:

“Hem hava üzre döşendi bir döşek
Adı Sündüz, döşeyen ân ı melek.”

beytinde olduğu gibi, doğu sürrealizmini yansıtan birçok parçalar vardır. Süleyman Çelebi’den sonra birçok şairler ve büyük şairler birer mevlid yazdılarsa da hiçbiri Süleyman Çelebi’nin eriştiği noktaya erişemedi. Çünkü Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i “Sehl-i Mümteni” denilen bir sanat örneğidir. Çok kolay yazılmış gibi göründüğü halde, taklidi son derece de güçtür. Bu yüzden taklitleri tutmamış, halk yazılanların hiçbirini benimsememiştir. Oysa yazılan Mevlidlerin arasında, çok sanatkârane olanları vardır.

Sehl-i Mümteni

Hem kolay, hem de güç manasına gelir. Edebiyatta ilk bakışta yapılması kolay göründüğü halde, yapılmaya veya taklit edilmeye kalkışıldığında zorluğu veya benzerinin meydana getirilmesinin imkansızlığı anlaşılan eserleri yazma veya söyleme sanatına denir. Sehl-i mümteni’nin en belirgin özelliği sade oluşudur. Yunus Emre’nin şiirleri, Mehmet Akif’in şiirleri, Süleyman Çelebi’nin Mevlidi, baştan aşağı sehl-i mümteni sanatı ile doludur.

Süleyman Çelebi, 1422’de Bursa’da hayata gözlerini yumdu. Mezarı Bursa’da, Çekirge yolundadır. Süleyman Çelebi’nin Mevlid’i, Rumca, Bulgarca, Sırpça, Arapça’ya çevrilmiş ve dili konuşan Müslümanlar arasında her dinî günde, bayramda, ölümde, doğumda okunagelmiştir. Süleyman Çelebi, 15. yüzyılı Osmanlı şairlerinin en büyüklerinden biridir.

Vesîlet’ün-Necât (Mevlid Kasidesi)

Süleyman Çelebi Mevlid adlı eserini hangi amaçla yazmıştır?

1700 beyitlik mesnevidir. Kendisinden önce ve sonra yazılan kasidelerin arasında en güzeli ve en başarılı olanıdır. Süleyman Çelebi, Vesîlet’ün-Necât eserini Ulu Cami’de imamlık yaptığı sırada meydana gelen bir olay üzerine kaleme almıştır. Süleyman Çelebi tarafından Mevlidin yazılış sebebi ise mevlid kasidesini Hz. Peygamberimizin (a.s) diğer peygamberlerden üstün ve daha faziletli olduğunu ispat etmek için yazmıştır.

İran’dan gelen bir vaiz bir vaazı sırasında Bakara sûresinin 285. âyeti ile 253. âyetini karıştırmış ve peygamberler arasında fark olmadığı, dolayısıyla Hz. Peygamber’in de Hz. Musa’dan üstün olmadığı şeklinde açıklamada bulunmuştur.

Bu duruma çok üzülen Süleyman Çelebi, Peygamber Efendimiz (s.a.v)’e duyduğu derin sevgi ve saygının ifadesi olarak bu eserini yazmaya başlamıştır. Eserde Peygamberimizin üstün özellikleri ve son peygamber oluşu, Şii akımlarına karşı ehli sünnet görüşünü savunan beyitler yer alır.

Süleyman Çelebi Hazretleri’nin türbesi

Türbenin girişinde mermer bir taş blok üstüne Vesilet’ün Necat’ın aşağıda verdiğimiz bir bölümü, türbe yapım tarihi ve katkı sunanlarla alakalı bilgiler yer almaktadır.

“Allah Adın Zikredelim Evvela Vacib oldur Cümle İşde Her Kula”

Hakk Teala Cün Yarattı Âdemi

Kıldı Âdemle Müzeyyen Âlemi

Dedi Gördüm Ol Habibin Anesi

Bir Aceb Nur Kim Güneş Pervanesi

Bir Huruf-u Savt-ü Lafz Ol Padişah

Mustafa Ya Söyledi Bi İştibah

Adres Bilgileri

Adres: Osmangazi, Çekirge Cd, 86-90, 16070 Kükürtlü, Bursa, Osmangazi, Bursa, Türkiye

SÜLEYMAN ÇELEBİ’NİN ESERLERİ

MEVLİD

(Mevlid-i Şerif-in müellifi Merhum Süleyman Süleyman Çelebi Hazretleri´nin ruhu için ve bu satırları okuyan, dinleyen, okumasına sebep olanlardan yaşayanların ruhu makamlarına, ahirete göçmüş olanlarının da ruhlarına El-Fatiha.)

HAK TEALA BAHRİ

VİLADET BAHRİ

MERHABA BAHRİ

MİRACI HAZRETİ PEYGAMBER

Sahibü´l hullet-i vettaç, verakib´ül büraki fi leyleti´l mir´ac
Hazret-i Ahmed-i Mahmud-ü Muhammed Mustafa ya salevat

EVVEL ANDIK