Cahiliyye Dönemi Nedir, Cahiliye Dönemi Adetleri nelerdir?

Cahiliyye Dönemi ve adetleri nedir? İslam’dan önce yaşanan sapkınlıklar, batıl inançlar Putlara Tapma, Kızların Diri Diri Toprağa Gömülmesi gibi birçok batık ve yanlış adet, alışkanlıklar mevcuttu. Peki kısaca Cahiliye dönemi nedir, cahiliye dönemi derken ne demek istenmektedir?

Cahiliyye Dönemi Nedir?

İslam öncesinde Arap toplumunun bilgisizlik, gerçeği tanımama dönemidir. Cahiliye terimi, gerek Kuran-ı Kerim’de gerekse hadislerde Arapların İslam’dan önceki inanç, tutum ve davranışlarını İslam döneminkinden ayırt etmek için kullanılmıştır.

İslâm Dini, tam bir aydınlanma ve bilgi devri olduğu için, Arap dünyasında İslâmiyet’in yayılmasından önceki devre, diğer bir ifade ile Hz. İsa (as)’dan sonra Peygamber Efendimizin (sav) gelmesine kadar geçen zamana “Cahiliyye Dönemi” adı verilmiştir.

Cahiliyye Dönemi, insanların Allah’ı gereği gibi tanımaması, O’na kulluk etmekten uzaklaşması, Allah’ın ilâhî hükümlerine değil, kendi inanç ve tutumlarına ve adetlerine göre yaşamasına, kendilerinin koyduğu emir ve yasaklara, siyasî sistem ve düşüncelere inanmasıdır.

Kur’an-ı Kerîm’de Maide Suresi 50. Ayet-i Kerime‘de mealen: “Onlar hâlâ Cahiliyye devri hükmünü mü istiyorlar? Gerçeği bilen bir millet için Allah’dan daha iyi hüküm veren kim var?” ifadesi buyurulmaktadır.

İslâm’ın hakim olmadığı ortamlar Cahiliyye devirleridir. Çünkü ilâhî bilginin kaynağından yoksun olan zaman devreleridir. İslâm’ın gelişinden önceki dönemde yaşayan müşrikler Allah’a isyan etmiş onun hükümlerine sırt çevirmiş bir toplum olarak son derece ilkel ve cahil hayat sürüyorlardı.

Cahiliyye Dönemi Adetleri

Cahiliyye Döneminde Arap toplumunun içinde yaşadıkları ortamdan ve sürdürdükleri hayattan bazı örnekleri şöyle sıralamak mümkündür:

Cahiliyye Döneminde Putlara Taparlardı

Cahiliyye Döneminde bir çok müşrik, Allah’ın varlığını kabul etmekle beraber putlara taparlardı. Onlar putlarının Allah katında kendilerine şefaatçi olacaklarına inanırlardı. Bu konu hakkında Zümer Suresi 3. Ayet-i Kerime’de şöyle buyurulmuştur.

İyi bilin ki, halis din yalnız Allah’ındır. O’nu bırakıp da başka dostlar edinenler, “Biz onlara sadece, bizi Allah’a daha çok yaklaştırsınlar diye ibadet ediyoruz” diyorlar. Şüphesiz Allah, ayrılığa düştükleri şeyler konusunda aralarında hüküm verecektir. Şüphesiz Allah, yalancı ve nankör olanları doğru yola iletmez. (Zümer Suresi 3.Ayet)

Cahiliyye Döneminde Şarap ve İçki içilmesi 

Cahiliyye Döneminde Şarap içme adeti çok yaygındı. Şairleri her zaman içki ziyafetinden bahseder, içki şiirleri edebiyatlarının büyük bir kısmını teşkil ederdi.

Hatta Enes b. Mâlik (r.a.)’in bildirdiğine göre İslâm’da içki, Mâide Suresi’nin 90 ve 91  ayetleriyle kesin olarak haram kılınmış, Hz. Peygamber (s.a.s) tellal bağırttırarak bunu ilân ettiğinde Medine sokaklarında sel gibi içki akmıştır (Müslim, Eşribe, 3).

Cahiliyye Döneminde Kumar Revaçtaydı 

Cahiliyye çağında kumar da çok yaygındı. Cahiliyye Arapları kumar oynamakla övünürlerdi. Öyle ki kumar meclislerine katılmamak ayıp sayılırdı. Onların şairlerinden biri karısına şöyle vasiyette bulunur:

“Ben ölürsem, sen, aciz ve konuşma bilmeyen, iki yüzlü ve kumar bilmeyen birini isteme.”

Cahiliyye Döneminde Tefecilik

Tefecilik almış yürümüştü. Para ve benzeri şeyleri birbirlerine borç verirler; kat kat faiz alırlardı. Borç veren kimse, borcun vadesi bitince borçluya gelir: “Borcunu ödeyecek misin, yoksa onu artırayım mı?” derdi. Onun da ödeme imkânı varsa öder, yoksa ikinci sene için iki katına, üçüncü sene için dört katına çıkarır ve artırma işlemi böylece kat kat devam ederdi. Tefecilik ve faizin her çeşidini haram kılan Allah, özellikle Araplar’ın bu kötü âdetlerine dikkati çekerek “-Ey iman edenler! Kat kat faiz yemeyin.” (Âli İmrân,3/130) buyurmuştur.

Cahiliyye Döneminde Faiz

Faizcilik Araplar arasında o kadar yerleşmişti ki ticaretle onun arasını ayıramıyorlar; “Faiz de tıpkı alış-veriş gibi” diyorlardı. Bunun üzerine inen ayette: “Allah alış-verişi helâl, faizi ise haram kılmıştır.” (Bakarâ Suresi 275) buyrulmuştur.

Cahiliyye Döneminde Fuhuş ve Zina

Cahiliyye dönemi Arap toplumu arasında fuhuş ve zina oldukça yaygın bir âdetti. Cariyelerini yani eşlerini zorla fuhuşa sürükleyenler vardı. Peygamber Efendimizden (sav) sonra İslam Dini ile birlikte bu âdetler yasaklanarak Kuran-ı Kerim’de bunun hakkında şöyle buyurulmuştur;

Ve nikâha (imkân) bulamayanlar, Allah onları fazlından gani (zengin) kılıncaya kadar iffetlerini korusunlar! Ellerinizin altında malik olduklarınızdan (kölelerinizden, cariyelerinizden) yazılı antlaşma (mukatebe yapmak: para kazanıp, bedelini ödeyerek azad olmak) isteyenlere, eğer onlarda hayır olduğunu bilirseniz, o zaman yazılı antlaşma (mukatebe) yapınız. Ve Allah’ın size verdiği mallardan onlara veriniz. Genç cariyelerinizi, eğer namuslarını korumak (iffetli kalmak) isterlerse, dünya hayatının malını isteyerek fuhşa (zinaya) zorlamayınız. Kim onları fuhşa (zinaya) zorlarsa, o taktirde muhakkak ki Allah, onların zorlanmalarından sonra Gafur’dur (mağfiret edendir) Rahîm’dir (rahmet esmasıyla tecelli edendir). (Nur Suresi /33)

Cahiliye döneminde kocanın birkaç metresi olduğu gibi, kadının da başkalarıyla ilişkide bulunması, bazı çevrelerce kötü ve nefretle karşılanmayan bir davranıştı.

Kadın hayız hali bitip temizlendikten sonra kocası ona “şu adama git ve ondan hamile kal” derdi. Kadın istenilen adamla beraber olduktan sonra kocası hamileliği belli oluncaya kadar ona yaklaşmazdı. Sonra yaklaşabilirdi. Bu, iyi bir çocuğa sahip olmak için yapılırdı.

Sayıları üç ila on arasında değişen bir grup erkek kadının evine girerek, sırasıyla hepsi de onunla cinsi münasebette bulunurdu. Kadın hamile kalıp da doğum yaparsa doğumdan bir kaç gün sonra bu erkekleri çağırır, erkekler de zorunlu olarak bu davete iştirak ederlerdi. Sonra onlara: “Olanları biliyorsunuz, doğum yaptım” içlerinden birine işaret ederek “çocuğun babası sensin” derdi. O da bundan kaçınamazdı.

Cahiliyye Dönemi ve Adetleri

Bazı fuhuş yapan kadınlar da tanınmaları için kapılarına bayrak asarlardı. Bu tür kadınlardan biri doğum yaptığı zaman teşhis heyeti toplanıp çocuğun kime ait olduğunu tespit ederdi. O da çocuğun babası olduğunu kabul etmek zorunda kalırdı. (Buhârî, Nikah, 36)

Cahiliye dönemi kadınlar bir diğer husus da yiyeceklerin bazısı yalnız erkeklere ait olup kadınlara yasak ediliyordu. Bunun hakkında ise Kuran-ı Kerim’de ; “Ve şöyle dediler: “Bu hayvanların karnında olanlar, yalnız erkeklerimize aittir. Eşlerimize (hanımlarımıza) haramdır. Şâyet ölü olursa, o taktirde (erkek ve kadınlar onu yemekte), onlar ortaktırlar.” (Allah bu) vasıflandırmalarından dolayı onları yakında cezalandıracak. Muhakkak ki O; hüküm sahibidir, en iyi bilendir.” buyurulur. (En’âm, 6/139)

Cahiliye döneminde bu gibi kötü davranışlar ile birlikte kadına değer verilmez, hak ve hukuku tanınmazdı. Adeta bir eşya gibi görülerek miras gibi bile muamele yapılıyordu. Biri ölüp karısı dul kalınca ölenin varislerinden gözü açık biri hemen elbisesini kadının üzerine atardı. Kadın daha önce kaçıp bu halden kurtulamazsa artık onun olurdu. Dilerse mihirsiz olarak onunla evlenir, dilerse onu bir başkasıyla evlendirerek mihrini almaya hak kazanır ve kadına bundan bir şey vermezdi. Dilerse, kocasından kendisine kalan mirası elinden almak için onu evlenmekten menederdi.

Bunun üzerine Kuran-ı Kerim’de inen ayette: “Ey inananlar! Kadınlara zorla mirasçı olmaya kalkmanız size helâl değildir. ” (Nisa Suresi 19) buyurulmuştur.

Kızların Diri Diri Toprağa Gömülmesi

Cahiliyye Arapları’nın kötü adetlerinden biri de kız çocuklarını diri diri toprağa gömmeleriydi. Onlar bunu namuslarını korumak veya ar telakki ettikleri için, bazıları da sakat ve çirkin olarak doğduklarından yapıyorlardı. Kur’an-ı Kerîm’de şu ayetlerde buna işaret edilir: “Onlardan birine Rahman olan Allah’a isnat ettikleri bir kız evlâd müjdelense içi öfkeyle dolarak yüzü simsiyah kesilirdi. ” (ez-Zuhruf, 43/17), ” Diri diri toprağa gömülen kız çocuğunun hangi suçla öldürüldüğü sorulduğu zaman… ” (Tekvir, 81/8-9), “Ortak koştukları Şeyler müşriklerden çoğuna çocuklarını öldürmeyi süslü gösterirdi. “(el-En’âm, 6/137)

Cahiliyye Dönemi

Ekin ve hayvanlarını iki kısma ayırıyor bir kısmını Allah’ın böyle emrettiğini sanarak Allah’a veriyor ve bir kısmını da Allah’a eş koştukları putlarına ayırıyorlardı. Onlar bu batıl inanç ve adetlerinde biraz daha ileri giderek Allah’ın payına düşeni alıyorlar, onu eş koştukları putların payına ekliyorlardı. Ama putlarının payından alıp öbürüne ilâve ettikleri görülmüyordu. “Allah’ın yarattığı ekin ve hayvanlardan O’na pay ayırdılar ve kendi iddialarına göre: “Bu Allah’ındır, Şu da ortak koştuklarımızındır” dediler. Ortakları için ayırdıkları Allah için verilmezdi. Fakat Allah için ayırdıkları ortakları için verilirdi. Bu hükümleri ne kötüydü!” (el-En’âm, 6/136).

Bir kısım hayvanlarla ekinlerin bazısını dilediklerinden başkasına yasaklıyorlardı. Ayrıca bir kısım hayvanlara binerken ve keserken Allah’ın adının anılmasına engel oluyorlardı. (el-En’âm, 6/138).

Hayvanlarla ilgili batıl âdetler

Bunun dışında hayvanlarla ilgili şu âdetleri de vardı:

Deve beş batın doğurup beşincisinde erkek doğurursa kulağını çentip serbest bırakırlardı. Artık ona binmeyi ve sütünü sağmayı haram kabul ederlerdi. Buna “Bahîra” derlerdi.

Saibe; dileği yerine gelen kimsenin putlara adadığı deve idi. Buna da binilmez ve sütü sağılmazdı.

Vasîle; koyun dişi doğurursa kendileri için; erkek doğurursa putları için olurdu. Şayet biri erkek, biri dişi olmak üzere ikiz doğurursa, dişinin hatırı için erkeği de kesmezler ve buna “Vasîle” derlerdi.

Hâm; bir erkek devenin soyundan on döl alınırsa onun sırtı haram sayılır, su ve otlakta serbest bırakılırdı. Kimse ona dokunmazdı.

Bütün bunlardan başka müşrikler atalarından devraldıkları birtakım adetleri devam ettirme konusunda direniyor ve hatta bunların bazılarının, kendilerini Allah (c.c.)’a daha çok yaklaştırdıklarını ileri sürüyorlardı.

İbn İshak şunları aktarıyor:

“Kureyş, ya Fil olayından evvel veya daha sonra meydana geldiğini tahmin ettiğim bir bid’at ortaya çıkardı ki, tarihte (Hums) diye anılıp, asalet-i diniye iddiasından ibarettir.” Bunlar: “Biz, İbrahim’in evladıyız, ehl-i Harem biziz, Beyt’in sahibiyiz, Mekke’nin de sâkini bulunuyoruz. Arap kabilelerinden hiçbir kabîle, bizim sahip olduğumuz bu şeref ve itibara sahip değildir. Binaenaleyh biz, bu müstesna mevkiimizin şeref ve itibarını korumalıyız. Bundan sonra Harem haricinde hiçbir şeye tazim etmeyip bütün ihtiramatımızı Harem dahilinde hasretmeliyiz. Meselâ, Arafat’ta halk ile bir sırada, yan yana, omuz omuza durup vakfe etmek, sonra halk ile geri dönüp gelmek bizim kadrimizi tenzil eder” diyorlardı.

İbn İshâk devamla: “Kureyşliler bu asalet fikrini ortaya koydu ve uygulamaya da başladı. Arafat’a çıkmayı, Arafat’tan ifazâyı terk ettiler. Herkes Arafat’ta vakfe ederken, bunlar Müzdelife’ye giderler, orada dururlardı. Ve “Biz ehlullahız, Harem-i Şerif’in hâdimleriyiz” diyerek, diğerleriyle eşitliği kabul etmezlerdi. Fakat bunlar, Arafat’ta vakfe etmenin İbrahim (a.s.)’in dini muktezası olduğunu biliyorlardı. Kinâne ile Hüzâaoğuları da bu hususta Kureyş’e iltihak etmişlerdi.

Bunlar hac için, umre için gelen bedevîlere müdahaleye kadar ileri gitmişlerdir. Harem hâricinden gelen herkesin, Beyt’in ilk tavafı Siyab-ı Hums ile tavaf etmelerini kararlaştırdılar ve uyguladılar. Bu kararın neticelerinden biri: Kim ki adi bir elbise ile gelip tavaf ederse, tavaftan sonra o elbiseyi çıkarıp atması zarûrî idi.

Bu kararların ikinci neticesi ise; asilzadelere mahsus bir elbisesi olmayan bedevî erkeklerin çıplak; kadınların da yalnız önü yırtmaçlı kısa iç gömleği ile tavafa mecbur edilmesidir.

Sonuç Olarak

Bu ve bunun gibi pek çok âdetler yürürlükte idi. Rasûlullah (s.a.s)’a iletilinceye kadar da bu âdetler yürürlükte kalmaya devam etti. Daha sonra da A’râf suresinin 26, 27, 28, 31 ve 32. ayetlerinde, çıplak tavaf ile birlikte diğer bid’atler de yasaklanmıştır.

Ebû Hüreyre (r.a.)’den gelen bir rivayete göre, Ebû Bekr es-Sıddık (r.a.) Vedâ Hacc’ından (bir sene) evvel, Hz. peygamber tarafından Hac Emîri olarak (Mekke’ye) gönderildiğinde, Ebû Bekr de Ebû Hureyre’yi Kurban Bayramı’nın ilk günü Mina’da büyük bir cemaat içinde halka (şu iki maddeyi) ilâna memur kılmıştır.

(Ebu Hüreyre): “Ey Nas! İyi biliniz, bu yıldan sonra müşriklerin haccetmeleri, çıplakların da Kâbe’yi tavaf etmeleri yasaktır” demiştir. (Sahîh-i Buhâri, Tecrid-i Sarih Tercümesi, VI,13)

Fakat onlar bunu kabule yanaşmamışlar, atalarını körükörüne taklide çalışmışlardır. “Onlara: Allah’ın indirdiğine ve peygambere gelin dendiği zaman: Atalarımızı üzerinde bulduğumuz şey bize yeter’ derler. Alaları bir şey bilmeyen ve doğru yolu da bulamayan kimseler olsalar da mı?” (Mâide Suresi 104).

İslâm, topluma hakim olunca bütün bu cahilî sistemin ilkel davranışlarını tamamen yasaklamıştır” (Mâide Suresi 103).

Bütün bunlara baktığımızda, Cahiliyye’nin bir inanma biçimi olduğunu görüyoruz. Cahiliyye; bir şeyi gerçeği dışında bilmek, anlamak ve buna göre amel etmek demektir. Bu duruma göre Cahiliyye; insanın ve toplumun İslâm öncesi ve İslâm dışı bir yaşayış biçimiyle yaşaması demektir. Doğru yolun zıddı, ilmin aksi olan, eskiyen ve değişken olan, bölgelere, kavimlere ve anlayışlara göre kurulan her türlü İslâm dışı rejimler; cahilî sistemler ve hükümlerdir.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir; 

• Hz. Peygamber’in Kronolojik Hayatı
• Mevlid Kandili Nedir?
• Kabe-i Mükerreme Canlı Yayın