Dünya Puzzle Günü 2025

29 Ocak Dünya Puzzle Günü ya da Yapboz Günü nedir? 2025 Puzzle Günü hangi güne denk geliyor? Yapboz (Puzzle) Günü’nü kim icat etti, nasıl ve nereden ortaya çıktı? Bulmaca çözmenin faydaları nelerdir? Bulmaca çözmek neyi geliştirir, neye iyi gelir? Her yıl 29 Ocak’ta kutlanan Yapboz (Puzzle) Bulmaca Günü’nün ortaya çıkış kökeni, hikâyesi ve tarihçesi nedir?

Peki 29 Ocak Dünya Bulmaca Günü! Bu günün 2003 yılında oluşturulduğunu biliyor muydunuz? Bulmacalar, çözülmesi zor veya çözülmesi özel beceriler gerektiren problemlerdir. Çeşitli biçimler alabilir ve farklı uzmanlıkları vurgulayabilirler. Her yıl 29 Ocak’ta kutlanan Dünya Puzzle Günü, yapbozlar, bilmeceler, bilim, matematik, mekanik ve kelime bulmacaları ve tabii ki gerçek hayat bulmacaları gibi tüm eski ve temel konulara geri dönmek için mükemmel bir fırsat…

Stresi azaltmak veya eğlenmek için harika bir yol olan bulmacalar sadece eğlenceli olmakla kalmaz, aynı zamanda beyin için de iyi bir egzersizdir. Nasıl kutlanırsa kutlansın Ulusal Bulmaca Günü her yaştan insan için sağlıklı ve eğlenceli bir gün olabilir!

Dünya Puzzle Günü

29 Ocak Ulusal Puzzle Günü, biraz beyin egzersizi yapmak için mükemmel bir gün. Bir bulmaca, yapboz veya Sudoku olsun, bulmacalar beynimizi birden fazla şekilde meşgul eder. Bilim insanları, bir yapboz üzerinde çalıştığımızda, beynin her iki tarafını da kullandığımızı, bu süreçte hafızayı, bilişsel işlevi ve problem çözme becerilerini geliştirdiğimizi keşfettiler. İnsanlar bulmacaları kullanarak beyni uyarabilir ve bir takım becerileri geliştirebilir.

2002 yılında sendikalı bir bulmaca köşe yazarı ve profesyonel bilgi yarışması yapımcısı olan Jodi Jill tarafından oluşturulan Dünya Puzzle (Bulmaca) Günü, insanların bir araya gelip bulmacaların tadını çıkardıkları ve her gün kucakladığımız ama bazen üstlendiğimiz bu bulmacaları, oyunları ve hatta hayattaki zorlukları yansıttıkları imtiyazlı bir gündür. Öğretmenlerin gün içinde sınıflarında bulmaca kullandıkları da bilinen bir gerçektir ve Jodi Jill bunun için ders planları ve bulmacalar bile oluşturmuştur.

Dünya Puzzle Günü Tarihi

Bugün bildiğimiz şekliyle bulmacalar oldukça modern bir icat olsa da, kelimeleri alma ve onları yaratıcı bir şekilde kullanma fikri eski Roma zamanlarına kadar uzanır. Ayrıca birbiriyle uyumlu çok sayıda ufak parçadan oluşan bir resmi, bu parçaları kullanarak aslına uygun şekilde birleştirme oyunu olan yapbozun ilk ortaya çıkışı 18. yüzyıla kadar dayanmaktadır.

Hatta Milattan önce 2300’lü yıllarda modern bulmacalardan önce labirent çizim bulmacaları, Eski Mısır’da popülerdi.

Yapboz bulmacaları söz konusu olduğunda ise, tarih çok daha yenidir. Artık bir boş zaman etkinliği olarak kabul edilen bu bulmacaların ilk versiyonları, aslında özellikle coğrafya öğrenme ile ilgili eğitim amaçlı kullanılıyordu.

1766 yılında İngiliz haritacı ve gravür tasarımcısı John Spilsbury, çizdiği bir harita üzerinde yer alan ülkeleri keskin bir testere ile sınırlarından ayırmak suretiyle parçalayıp tekrar birleştirmeye çalışmış ve bu sayede ilk yapbozu ortaya çıkarmıştır. Spilsbury’nin tasarladığı bu ilk yapboz, 1820’li yıllara kadar coğrafya derslerinde bir eğitim aracı olarak kullanılmış; fakat daha sonrasında eğlenceli bir oyun şeklini almaya başlamıştır.

• 1767 yılında ise Haritacı John Spilsbury ilk yapbozu yarattı.
• 1908’de Bulmacalar, Amerika Birleşik Devletleri’nde tam bir çılgınlık haline geldi.

Çapraz bulmacaların daha da yakın bir geçmişi vardır, ancak 1913 yılında kullanılmaya başlanmıştır. Aslında hikaye, yalnızca New York World’ün editörü Arthur Wynne’nin, dünyada biraz yer kaplamak için bir yola ihtiyaç duyması nedeniyle Noel zamanı civarında gazetesinin ‘eğlence’ bölümünün ortaya çıktığı yönündedir. Bu “Kelime Çapraz Bulmaca” neredeyse bir gecede sansasyon yaratmış ve o zamandan beri yoğun talep görmüştür.

• Dünyanın ilk bulmacası, gazeteci Arthur Wayne tarafından 21 Aralık 1913’te New York World Pazar gazetesinde yayınlanmıştır.

1933 yılında Amerika’da Büyük Buhran sırasında, bulmaca satışları haftada 10 milyona yükselerek muazzam bir rakama ulaşmış ve işsizliğin %25’lere tırmandığı bir ortamda, yapboz tamamlamanın vermiş olduğu “başarma” duygusu, insanları motive edici bir unsur hâlini almıştı.

2002’de Jodi Jill, yapbozlardan aldığı zevki paylaşmanın bir yolu olarak Ulusal Bulmaca Günü’nü yarattı. Ortak bir gazete bulmacası yapımcısı ve profesyonel sınav yapımcısı olarak Jodi Jill, özellikle gözlem için sınıf ders planları geliştirdi ve oluşturduğu bulmacaların popülaritesi yıldan yıla arttı.

Yapboz (Puzzle) ne demek?

Sözlük veya kelime anlamı olarak yapboz (puzzle); çözülmesi zor olan bir sorunu, bilmece, bulmaca, bilinmeyeni çözme gibi anlamlar taşır.

Bulmaca olarak ise yapboz, birçok parçadan oluşan, belirli bir resim ya da fotoğrafı oluşturmak amacıyla tüm parçaların doğru şekilde bir araya getirilmesi oyunudur. Zorluk durumuna, parça sayısına, görsel büyüklüğüne göre çeşitlere ayrılır ve yapbozların parçalarının da belli bir şekli de yoktur.

Yapboz, puzzle veya benzer bulmacalar, çocuğunuzun problem çözme ve eleştirel düşünme becerilerini geliştirir, her ikisi de daha sonraki yaşamlarında diğer becerilerde ustalaşmak için çok önemlidir. Bulmacalar ayrıca çocuklara örüntü tanıma, hafıza ve hem kaba hem de ince motor becerileri konusunda yardımcı olabilir.

İlk yapbozda hangi resim vardı?

Londralı John Spilsbury adlı bir İngiliz haritacı ve gravür tasarımcısı (oymacı), 1766 yılında dünya haritasını bir tahta parçasına yapıştırdığında ve her ülkeyi ayrı ayrı keserek tarihte ilk yapbozu icat etti. John Spilsbury tarafından çizilen bir Avrupa haritasını gösteren bu bulmaca, dünyanın ilk yapboz bulmacası olarak kabul edilmektedir.

Spilsbury’nin tasarladığı bu ilk yapboz, 1820’li yıllara kadar coğrafya derslerinde bir eğitim aracı olarak kullanılmış; fakat daha sonrasında eğlenceli bir oyun şeklini almaya başlamıştır.

İlk sudoku bulmacası ne zaman yaratıldı?

Sudoku’nun bugünkü versiyonu çok daha modern bir halde olsa da 18. yüzyılda İsviçreli bir matematikçi Leonhard Euler “Latin Kareleri” adlı bir oyun geliştirdi. Euler, her sayı veya sembolün her satırda veya sütunda bir kez göründüğü bir ızgara icat etmişti. 1895’te bu bulmacalar Fransız gazetelerinde yayınlandı. ve o zamandan sonra 1979’dan itibaren bulmaca kitaplarında Sayı Yerleştirmece adında yerini aldı.

Modern Sudokunun geniş çapta yayılması ise 1986 yılınca Japon bulmaca firması Nikoli’nin Sudoku yani “tekil sayı” adı altında yayınlamasıyla başladı. İlk olarak Amerikan gazetelerinde, sonrasında 2004’te The Times (Londra)’da yayınlandı. Wayne Gould’un bilgisayar programlaması sayesinde ise hızlı ve benzersiz bulmacalar ortaya çıkmış oldu.

Geçen yıl 69 yaşında vefat eden Sudoku’nun isim babası Maki Kaji, oyun dışı bir iş yaptı. Maki Kaji, 1984’te bir gün memleketi Japonya’daki bir at yarışı pistinden eve dönerken bir Amerikan dergisinde bir sayı bulmacası buldu. Bulmacayı geliştirdi, daha sonra sudoku olarak kısaltılan Japonca bir isim verdi ve arkadaşlarıyla başlattığı bulmaca dergisinde ona yer verdi.

Sudoku bulmacalarının Japonya’da bu kadar sevilmesinin bir nedeni de, Japonca’nın çapraz bulmacalar için çok elverişli olmamasıdır. Bu nedenle Japon kültüründe bir sayı bulmacası çok daha başarılıydı. Ayrıca Japonya, milyonlarca insanın tren veya otobüsle uzun yolculuklar yaptığı ve bir sonraki durağı beklerken vakit geçirmeleri gerektiği için bulmacaları sevme eğilimindedir.

Ünlü Eşekler bulmaca oyunu

Famous Trick Donkeys olarak bilinen, Amerikalı bir satranç oyuncusu Sam Loyd tarafından 1858’de icat edildi. O dönem, yapboz ilk olarak “PT Barnum sirkinin hile katırları” olarak adlandırıldı.

Sam Loyd, iki katır ve iki biniciden oluşan bir yapboz kartı oluşturdu. Kartı üç parçaya bölen oyuncu, kartları her katırın üzerinde bir binici olacak şekilde yerleştirmesi gerekiyordu. 1871’de Harika Çin Pony Yapbozu’nu yayınladıktan sonra Sam, katır bulmacasını yayınlamaya karar verdi ve adını “Trick Mules’ın Bulmacası” olarak değiştirdi.

Yapbozun basılı kartı, orta kısmı bilerek boş bırakılan iki eşeği gösterir. Kartın üçüncü kısmı binicilerdir ve bulmacanın amacı, üç parçayı (iki eşek ve biniciler) binicilerin eşeklere binecek şekilde düzenlemesi şeklindedir.

Ulusal Bulmaca Günü’nü nasıl kutlarız?

Etrafta eski, tamamlanmamış bir yapboz mu var? Yarım kalan yapbozunuzu tamamlamak için bir arkadaşınızı arayın ve bir bulmacayı bir araya getirmek için zaman ayırın. Kahve molası verdiğiniz bir sırada o kullanışlı çapraz bulmacayı veya Sudoku kitapçığını çıkarın. Puzzle, Sudoku veya bulmacayı tamamlamaya çalışın.

Sosyal medyada paylaşın!

Yapbozunuzu, Sudoku’nuzu veya bulmacanızı tamamladıktan sonra kendinizi başarılı hissediyor musunuz? İnsanları eğlenceye katılmaya teşvik etmek için #dünyapuzzlegünü #PuzzleGünü #NationalPuzzleDay’i kullanarak sosyal medya üzerinden tanıdıklarınızla paylaşın!

2025 Dünya Puzzle Günü ne zaman, hangi güne denk geliyor?

Her yıl 29 Ocak’ta kutlanan Ulusal Bulmaca Günü, kendimize bulmacaların beynimizi nasıl akıllıca çalıştırabileceğini hatırlatmak içindir. 2025 yılı için ise 29 Ocak tarihi Çarşamba gününe gelmektedir.

• 2025 – 29 Ocak Çarşamba
• 2026 – 29 Ocak Perşembe

Günümüzde, her ne kadar televizyon ve internet gibi unsurların etkisi nedeniyle unutulmaya yüz tutsalar da, 50 parçadan oluşan giriş seviyesi yapbozlardan 24 bin parçadan oluşan dev yapbozlara kadar pek çok yapboz bulabilmek mümkündür.

Her yaşa ve her seviyeye hitap eden bu eğlence araçları, hem oynayanların zihinsel gelişimine katkıda bulunmakta, hem de düşünce-hareket ilişkisini geliştirmeye yardımcı olmaktadır. Bilhassâ 5-8 yaş arası çocukların sık sık yapboz oynaması, onların zihinsel gelişimlerine büyük bir katkı sağlayacaktır. Bu nedenle, yapboz oyunları ihmâl edilmemeli ve oynanıp oynatılmalıdır.

Bu yazılarda ilginizi çekebilir; 

• 30 Haziran Sosyal Medya Günü
• Ocak Ayı Önemli Günler ve Haftalar
• Şubat Ayı Belirli Gün ve Haftalar