Dünya Tütünsüz Günü nedir, ne zaman, hangi gün kutlanır? Neden Dünya Tütüne Hayır Gününü kutlarız? Dünya Tütünsüz Günü ne zaman ilan edildi ve ilk ne zaman kutlandı? 31 Mayıs ne Günü? Dünya Tütüne Hayır Günü, Dünya Tütünsüz Günü ya da Sigara İçmeme Günü’nün amacı ve önemi, ortaya çıkış kökeni, hikayesi ve tarihçesi nedir?
Tütün, Nicotiana cinsi altındaki birçok bitkinin ortak adıdır ve aynı zamanda sigara ve puro gibi kurutulmuş tütün yaprakları kullanılarak yapılan herhangi bir ürünün genel ismidir. Tütün ürünleri bağımlılık yapar ve tütün yapraklarındaki uyarıcı nikotin varlığı nedeniyle kullanımı bırakmak zor olabilir. Türkiye’de sigara, Dünya Sağlık Örgütü’ne göre erkeklerin %30, kadınların %12’sinin ölüm nedenidir.
Peki Dünya genelinde insanların yüzde kaçı sigara içiyor? Türkiye’de sigara içme oranı ve istatistikleri nedir? Sigarayı bırakmak neden önemli? Sigara bize ve çevremize nasıl zararlar verir? 2023 Dünya Tütünsüz Günü hakkında bilmeniz gereken her şey…
Dünya Tütünsüz Günü
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) her yıl 31 Mayıs’ta Dünya Tütünsüz Günü’nü düzenler. Amaç, tütün kullanımının riskleri ve dünyayı tütünden nasıl özgür kılabileceğimiz konusunda farkındalık yaratmaktır.
Başlangıçta, Dünya Tütünsüz Günü’nün amacı, insanları 24 saat boyunca tütün veya nikotin ürünleri kullanmaktan caydırmaktı. Tütün endüstrisinin sömürülmesi ve sigaranın sağlık üzerindeki zararlı etkileri hakkında farkındalık yaratmak için her yıl düzenlenen bir etkinlik haline geldi.
Her yıl yaklaşık 6 milyon insan tütüne bağlı hastalıklardan yaşamını yitirmektedir ve bu sayının 2030 yılına kadar 8 milyonun üzerine çıkacağı tahmin ediliyor. Ancak Dünya Sağlık Örgütü’nün Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi, bulaşıcı olmayan hastalıklardan ölümleri üçte bir oranında azaltmayı hedefliyor. Tütünle bağlantılı hastalıklar da listede yer alıyor, bu yüzden hedef dahilinde 2030 sadece sağlığımız için değil, cüzdanlarımız içinde büyük katkı sağlayacağından bu gün kutlanması önemli bir gün olabilir.
2023 Dünya Tütüne Hayır Günü ne zaman, hangi güne denk geliyor?
Dünya Tütüne Hayır Günü, Dünya Tütünsüz Günü ya da Sigara İçmeme Günü (World No Tobacco Day) her yıl 31 Mayıs’ta Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından düzenlenmektedir. 2023 itibariyle Dünya Tütünsüz Günü ise 31 Mayıs Çarşamba gününe denk geliyor.
- 2023 – 31 Mayıs Çarşamba
- 2024 – 31 Mayıs Cuma
- 2025 – 31 Mayıs Cumartesi
- 2026 – 31 Mayıs Pazar
Dünya Tütünsüz Günü, halkı tütün kullanımının tehlikeleri, tütün şirketlerinin ticari uygulamaları, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) tütün kullanımıyla mücadele için yaptıkları hakkında bilgilendiren, her yıl düzenlenen bir kutlamadır.
Dünya Sigarayı Bırakma Günü ise toplumda sağlıklı yaşam bilincini geliştirmek, tütün kullanımı ve zararları konusunda farkındalık oluşturmak, tütün ürünü kullananlara bırakmaları yönünde teşvik etmek amacıyla ülkemizde 9 Şubat tarihinde kutlanmaktadır.
Dünya Tütüne Hayır Günü Tarihçesi
Dünya Tütüne Hayır Günü, Dünya Sağlık Örgütü’nün bir girişimidir ve her yıl 31 Mayıs’ta kutlanır. Kampanya, tütünün tehlikeleri ve sağlık üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra özellikle gençleri hedef alan nikotin endüstrisinin sömürülmesi konusunda farkındalık yaratmayı amaçlıyor. Tütün tüketiminin neden olduğu hastalık ve ölümlerin azaltılmasını da amaçlamaktadır.
Dünya Sağlık Örgütü Üye Devletleri, küresel tütün krizine ve salgının neden olduğu hastalık ve ölümlere yanıt olarak 1987 yılında Dünya Tütünsüz Günü’nü oluşturdu. Dünya Sağlık Asamblesi 1987’de WHA40.38 sayılı Kararı kabul ederek 7 Nisan’ın “Dünya Sigara İçilmez Günü” olmasını istedi. Daha sonra, WHA42.19 Kararı 1988’de kabul edildi ve 31 Mayıs’ı her yıl Dünya Tütünsüz Günü’nün kutlanması olarak yayınladı.
DSÖ, tütün tüketimi nedeniyle her yıl 8 milyon ölüm bildiriyor. Tütün, kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), tüberküloz ve diğer akciğer hastalıkları gibi solunum bozukluklarının önde gelen nedenidir.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2003 yılında dünyanın dört bir yanındaki ülkeler tarafından tütünün bırakılmasına yönelik politikaların uygulanması için resmi bir anlaşma olarak kabul edilen küresel bir halk sağlığı anlaşması olan “Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi” (FCTC)’ni kabul etmiştir.
Türkiye, 31 Aralık 2004 tarihinde DSÖ Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesini onaylamıştır. Anlaşma 31 Mart 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
2008’de DSÖ, reklamların gençleri sigara içmeye teşvik edebileceğini düşünerek tütünle ilgili her türlü reklamı veya promosyonu yasakladı.
Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin, sigara endüstrisinde liderdir. 2014 yılında dünyadaki toplam sigaranın %30’dan fazlası Çin’de üretilip tüketildi.
Dünya Tütüne Hayır Günü Teması
2022 için Dünya Tütünsüz Günü teması “Tütün: Çevremize yönelik tehdit.”
Dünya Tütünsüz Günü, halkı tütün kullanımının tehlikeleri, tütün şirketlerinin ticari uygulamaları, Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tütün kullanımıyla mücadele için neler yaptığı ve dünyanın dört bir yanındaki insanların sağlık ve sağlıklı yaşam haklarını talep etmek için tütün kullanımına karşı neler yapabileceği konusunda bilgilendiren yıllık bir kutlamadır.
Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen bu yıl ki tema ve 2022 küresel kampanyası, ekimi, üretimi ve dağıtımından ürettiği toksik atıklara kadar tüm tütün döngüsünün çevresel etkisi hakkında halkı bilinçlendirmeyi amaçlıyor.
Dünya Tütüne Hayır Günü (World No Tobacco Day – WNTD) kampanyası, hükümetleri ve politika yapıcıları, tütün atık ürünleriyle uğraşmanın çevresel ve ekonomik maliyetlerinden üreticileri sorumlu kılmak için mevcut planların uygulanması ve güçlendirilmesi de dahil olmak üzere mevzuat ve yasaları hızlandırmaya çağırıyor.
DSÖ ayrıca ülkelerin Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi (WHO FCTC) uyarınca Kurumsal Sosyal Sorumluluk programlarının reklamını da içeren tütün reklamı, promosyonu ve sponsorluğunu tamamen yasaklamalarını tavsiye etmektedir.
Rakamlarla Tütün ve Sigara Hakkında Önemli Gerçekler
100 milyon – 20. yüzyılda sigara nedeniyle öldürülen tahmini insan sayısı.
15 milyon – Türkiye’de sigaraya içen yaklaşık kişi sayısı. Türkiye’de erkeklerde %44,8 ve kadınlarda %18,2 ile ortalama %31,3 sigara içicisi bulunuyor.
30.8 milyon – 2020’de ABD’li yetişkinlerin tahmini %12,5’i (30.8 milyon) sigara içiyor.
8 milyon – Her yıl sigaradan yaklaşık ölen insan sayısı. Sigara içenlerin %67’si akciğer hastalığı, kalp hastalığı ve 13’ten fazla kanser türü dahil olmak üzere sigarayla ilgili hastalıklardan ölmektedir.
%15 – sigaraya atfedilen küresel ölümlerin yüzdesi.
70 – ölümlerin yarısından fazlasının sigara nedeniyle meydana geldiği yaş.
5’te 1 – dünyada tütün içen yetişkin sayısı.
%80 – düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşayan dünyadaki 1,3 milyar tütün kullanıcısının yüzdesi.
1,3 milyar kişi; Dünyadaki tütün kullanıcısının %80’inden fazlası düşük ve orta gelirli ülkelerde yaşıyor.
Türkiye’de her yıl 100.000’den fazla insan sigara nedeniyle ölmektedir. Dolayısıyla sigara içmek COVID-19’dan daha fazla insanı öldürüyor. Sigara ve tütün kullanımı yaklaşık 25 yıllık bir yaşam beklentisi kaybına neden olur ve çoğu sigara içen orta yaşa geldiklerinde hayatını kaybeder.
Dünya Tütünsüz Günü Neden Önemlidir?
Tütüne bağlı ölümlerin yaklaşık %80’i düşük ve orta gelirli ülkelerde meydana gelmektedir. Başka bir deyişle, en yoksullar en olumsuz etkilenenlerdir. Bağımlılık nedeniyle eğitim, gıda veya sağlık hizmetleri için kullanılabilecek para tütüne gidiyor. Yıllar geçtikçe, bu üretkenliği azaltır ve sağlık hizmetlerinin maliyetini artırır.
Pasif içicilik olarak adlandırılan sadece yakınlarında maruz kaldıkları sigara dumanı soluyan kişiler de sigara içen bireyde olduğu gibi sağlık sorunları nedeniyle yılda yaklaşık 600.000’den fazla ölüme neden oluyor. Ne yazık ki, kurbanların yaklaşık %28’i çocuk. Ancak halka açık yerlerde çocukların yaklaşık %50’sinin dumanlı hava soluduğunu düşünürsek, oran daha yüksek olmadığı için şanslıyız. Birçok şehir ve bölgede zaten halka açık sigara içme yasakları var, ancak bu alanları daha da genişletmek ve herkesi dumansız hava sahası içerisine alabilmek için daha fazla çalışma gerekiyor.
Tarlada yetişip büyüyen tütün çok fazla böcek ilacı ve gübre gerektirir. Bu toksik elementlerden bazıları su kaynaklarına sızabilir, ancak hasar bununla da bitmiyor. Üretim süreci 2 milyon tondan fazla atık üretiyor ve 4,3 milyon hektar arazi tüketiyor. Bunun dünyadaki ormansızlaşmanın %2 ila %4’üne katkıda bulunduğu tahmin ediliyor.
Tütün endüstrisinin çevre üzerindeki zararlı etkisi çok büyük ve giderek artıyor, bu da gezegenimizin zaten kıt olan kaynaklarına ve kırılgan ekosistemlerine gereksiz baskılar getiriyor.
Türkiye’de sigara içen yüzde kaç?
Türkiye geçmiş yıllarda en çok sigara içen 11. ülkeydi ve 2020 yılında 40. sıraya geriledi. Türkiye’de kadın sigara içenlerin sayısı artarken yakın zamanda yapılan bir anket, kadın sigara içenlerin yüzdesinin 2008’de 15,2 iken 2016’da 19,2 olduğunu gösteriyor.
TÜİK’in 2019 yılı verilerine göre Türkiye’nin %54,5’i hiç sigara ve benzeri ürün kullanmazken, %28’i her gün tütün mamulü kullanıyor. Türkiye’de 35-44 yaş grubu erkeklerin %52,9’u, aynı yaş grubundaki kadınlarınsa % 24,1’i her gün sigara kullanıyor. OECD verilerine göre ise15 yaş üstü nüfusa göre sigara kullanım oranında Türkiye birinci sırada.
Dünya genelinde sigara içenlerin sayısı 1,1 milyara yükseldi. Peki en çok sigara içilen ülkeler hangileri?
İşte sigara içme oranlarının en yüksek olduğu 10 ülke:
- Nauru (% 52.10)
- Kiribati (%52.00)
- Tuvalu (% 48.70)
- Myanmar (% 45.50)
- Şili (% 44.70)
- Lübnan(% 42.60)
- Sırbistan (% 40.60)
- Bangladeş (% 39.10)
- Yunanistan (% 39.10)
- Bulgaristan (% 38.90)
Türkiye’de ne kadar sigara tüketiliyor?
Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK) 2017 verilerine göre Türkiye’de son 5 yıl içerisinde her ay ortalama 3 milyar 996 milyon lira, günlük 131 milyon 371 bin liralık sigara tüketimi gerçekleşti.
Yeni veri bulunmadığı için güncel istatistik rakamları açıklandığında yazımız içerisinde paylaşılacaktır.
Dünya Tütünsüz Günü: Alıntılar, Sloganlar, Dilekler ve Mesajlar
“Sigara içmek soğan kesmek gibidir… sizi ve yanınızdakileri etkiler.”
“Vazgeçmek her zaman zayıf olduğunuz anlamına gelmez, bazen bırakacak kadar güçlü ve akıllı olduğunuz anlamına gelir.”
Tütün mü yakıyorsun yoksa o mu seni yakıyor?
Hayata daha iyi tutunabilmek için sigarayı bırakın.
“Tütün, büyük kârlar elde etmek için ürünler üreten ve aynı zamanda sağlığa zarar veren ve tüketicilerini öldüren tek sektördür.” – Margaret Chan
Sigarayı bırakmak ilk başlarda zor olabilir ama imkansız değildir. Sağlıklı ve pozitif bir Dünya Tütünsüz Gününüz olsun!
31 Mayıs Dünya Tütünsüz Günü’nde sen de başarabilirsin! Şimdi sigarayı bırakmanın tam zamanı
Tütün, diğer tüm bağımlılıklardan daha fazla insanı öldürüyor ve artık genç yaşlı herkesi tütünden uzak durmaları konusunda eğitmemizin zamanı geldi. Dünya Tütünsüz Günü kutlu olsun!
Bu yazılarda ilginizi çekebilir;
- Dünya Kanser Günü
- 26 Haziran Uyuşturucu ile Mücadele Günü
- Gönüllü Kan Bağışçıları Günü
- Dünya Akciğer Kanseri Günü
- Dünya Sağlık Günü
- Mayıs Ayı Özel Günler ve Haftalar
