Dünya Vegan Günü nedir, ne zaman kutlanıyor? Vegan ne demek, anlamı nedir? Dünya Vegan Günü neden önemlidir? Dünya Vegan Günü’nün ve veganlığın tarihçesi nedir, nasıl ortaya çıktı, ilk ne zaman kutlandı? 2024 Dünya Vegan Ayı ne zaman?
Vegan olmak nedir? Vegan ve vejeteryan aynı şey mi? Vegan ve vejetaryen arasında ne fark var? Veganlar ne yer ne içer? Vegan beslenme dünyanın su kaynaklarını kurtarabilir mi? Veganların amacı nedir, neyi savunurlar? Vegan neden et yemez? En çok hangi ülkede vegan var? Veganlar daha mı uzun yaşar?
Dünya Vegan Günü
Vegan yaşam tarzıdır. Her şeyden önce kişinin kendi yiyeceği ve giysisi için hayvanlara acı çektirmesine gerek kalmadan uygulanabilen bir yaşam biçimi olarak toplumumuzda giderek daha fazla yer edinmektedir.
Her yıl dünya çapında 1 Kasım Dünya Vegan Günü kutlanıyor. Veganlığın bir diyet hevesi olarak başladığı ve sonunda bir yaşam tarzı seçeneğine dönüştüğü zamanları hatırlıyoruz. Veganlık tüm hayvansal ürünlerin reddedilmesini gerektirse de, binlerce lezzetli vegan tarifi veya çevrimiçi olarak yayınlanan et ve süt yemeklerinin değiştirilmiş versiyonları ile bitki temelli bir diyet bu değişimi teşvik etmenin en iyi yoludur.
Gün, insanlar için faydalı olduğu için hayvan hakları konusunda farkındalık yaratıyor ve vegan bir yaşam tarzının yaygın olarak benimsenmesini savunuyor.
Kasım ayına Dünya Vegan Günü ile başlayın. 1 Kasım’da vegan dernekleri tarafından çok sayıda etkinlik, festival ve sergi dünya genelinde birçok ülkede düzenleniyor.
Vegan Günü ve Veganlığın Tarihçesi
Aslında, veganlığın muhtemelen en az 2000 yıldır var olduğu ve vejeteryanlık (et yememe) fikrinin bundan 500 yıl önce olduğu tahmin ediliyor. Ancak veganlık kavramının bir yaşam tarzı olarak şekillenmeye başlaması 1806 yılına kadar değildi.
Veganlık veya Vejetaryenlik terimi 1944’te ortaya çıkmasına rağmen, etten kaçınma kavramının geçmişi eski Hint ve Doğu Akdeniz toplumlarına kadar uzanabilir. Vejetaryenlik ilk olarak MÖ 500 civarında Yunan filozof ve matematikçi Samoslu Pisagor tarafından bahsedilmiştir.
İlk vejetaryen topluluk 30 Eylül 1847’de İngiltere’de kuruldu. Üç yıl sonra, Graham krakerlerinin mucidi Rev. Sylvester Graham, Amerikan Vejetaryen Derneği’ni kurdu. Kuruluşundan bu yana, Dernek, Mahatma Gandhi, yazar ve oyun yazarı George Bernard Shaw, ünlü korku aktörü Peter Cushing ve efsanevi müzisyen Sir Paul McCartney de dahil olmak üzere bir dizi tanınmış vejetaryen üye, patron ve aktivistin desteğinden yararlandı.
Dünyanın en eski vejetaryen organizasyonu olan Vegetarian Society, 30 Eylül 2024’te 177. yaş gününü kutluyor.
Kasım 1944’te Donald Watson adlı bir İngiliz ahşap işçisi, vejetaryenler süt ve yumurta yedikleri için, yemeyen insanları tanımlamak için “vegan” adlı yeni bir terim yaratacağını duyurdu. Bir yıl önce Britanya’nın süt ineklerinin %40’ında tüberküloz tespit edilmişti ve Watson, vegan yaşam tarzının insanları bozuk gıdalardan koruduğunu kanıtladığını iddia ederek bunu kendi avantajına kullandı.
“Vegan” terimi, açıkça Vejetaryen kelimesinden türetilen Donald Watson tarafından icat edildi. O zaman, farklılaşma, Veganların süt ürünleri tüketmemesiydi. Daha sonra bu tanım yumurtaları da kapsayacak şekilde genişletildi ve 1951’de veganlık, hayvanların hiçbir şekilde sömürülmesine katılmayan bir insan hareketi haline geldi. Buna kürk, deri veya diğer hayvansal ürünler de dahildir.
Vegan Derneği (Vegan Society), 1944 yılında Donald Watson, Elsie Shrigley, George Henderson ve eşi Fay Henderson tarafından, tescilli bir hayır kurumu ve dünyanın en eski vegan organizasyonu olarak Birleşik Krallık’ta kuruldu.
Dernek ilk olarak Ağustos 1964’te bir hayır kurumu olarak tescil edildi, ancak daha sonra Aralık 1979’da limited şirket haline geldiğinde varlıkları yeni bir hayır kurumuna devredildi. Veganlığın tanımı ve toplumun hayırsever nesneleri yıllar içinde değiştirildi ve rafine edildi. 1988 kışına gelindiğinde bu tanım kullanımdaydı – her ne kadar ifadeler yıllar içinde biraz değişmiş olsa da – ve bugün de öyle devam ediyor.
Watson 2005’te 95 yaşında öldüğünde, İngiltere’de 250.000 kendi kendini tanımlayan vegan vardı.
1994 yılında The Vegan Society’nin 50. doğum günü kutlamasının şerefine, İngiltere’nin ünlü ve ardından Vegan Society Başkanı Louise Wallis, 1 Kasım’ı Dünya Vegan Günü olarak anmaya karar verdi.
Vegan Derneği’nin tam olarak 1944 yılında hangi tarihte kurulduğu konusunda bir tarih belirlenirken birçok belirsizlik vardı. Cadılar Bayramı ve Ölüler Günü’nün farkında olan Wallis, Kasım ayının ilk gününü seçti.
Hareket, popülaritesinin büyük bir kısmı son birkaç yılda veganlığa kendini adamış ünlü ünlülere borçlu. Bunlar arasında Ellen DeGeneres, Zac Effron, Ariana Grande, Pamela Anderson ve daha pek çoğu yer alıyor.
Veganlığa doğru en zorlu geçiş, besin zincirleri için olmuştur. Neyse ki, bir zamanlar titiz bir diyet olarak düşünülen şey, artık çok sayıda bitki bazlı alternatif sunan restoran ve süpermarketlerde yaygın olarak bulunuyor.
Yerel ve küresel fast food zincirleri de artık vegan burgerler sunuyor, bu yüzden şimdi hepimiz rahat bir nefes alabilir ve yine de fast food zevkimizi çıkarabiliriz.
Dünya Vegan Günü Neden Önemlidir?
Hayvanları korumamıza yardımcı oluyor. Vegan Günü, hayvan dostlarımıza saygı gösterilmesini şiddetle savunuyor. Veganlık sadece hayvanların öldürülmesini ortadan kaldırmakla kalmıyor, aynı zamanda aktivistler hayvanlara eziyet ve kötü muameleye karşı daha katı politika uygulamaları için de çabalıyor.
Araştırmalar, aşırı hayvansal yağ ve protein tüketimini kolon kanseri, kalp hastalığı, obezite ve diğer ölümcül sağlık sorunlarına bağlamaktadır. Taze ve temiz bir bitki bazlı diyet, çok daha fazla besin sağlamanın yanı sıra bu hastalıkların şansını önemli ölçüde azaltır.
Gezegenimizi seviyoruz, sahip olduğumuz tek şey o! Vegan bir yaşam tarzı çok su tasarrufu sağlar, iklim değişikliğinin etkisini azaltır, nadir bulunan hayvan türlerinin neslinin tükenmesini engeller ve genel olarak ekosistemimizi daha ‘sağlıklı’ tutar.
Vegan ve Vejetaryen Ne Demek?
Vejetaryenlik ya da etyemezlik, çeşitli nedenlerle et, balık, kümes hayvanları tüketmemeye denir.
İlk kez 1842’de kullanılmaya başlanan vejetaryen sözcüğü, Latincede “sağlam, canlı, yaşam dolu” anlamına gelen vegetus sözcüğünden gelir.
Et tüketmemenin yanında ayrıca hayvanlardan elde edilen yumurta, süt, bal vb. ürünleri de yemeyenlere ise vegan denir.
Vejetaryen diyetin birçok varyasyonu vardır ve diyetin sürdürülmesi zor olabilir. Hayvansal ürünlerden kaçınmak sağlık ve etik kaygılarla desteklenebilirken, özellikle B12 vitamini için bu tür tüm ürünlerden kaçınılırsa beslenme eksikliğini önlemek için diyet takviyeleri gerekebilir.
Vegan ya da Veganlık, beslenme ihtiyacını hayvansal gıdalardan sağlamama anlamını taşımaktadır.
Vegan yaşam tarzına göre hayvandan gelen et ve süt ile birlikte, yine hayvansal yağlarla üretimi gerçekleştirilen ürünlerin kullanımı doğru bulunmamaktadır. Bu felsefede sağlıklı yaşamak kadar çevresel etiğe uygun beslenmek de önem arz ediyor.
Vegan ve vejetaryen arasında ne fark var?
Veganlar ve vejetaryenler et yememeyi tercih ediyor. Ancak veganlık daha katıdır ve ayrıca süt, yumurta, bal ve deri ve ipek gibi hayvansal ürünlerden elde edilen diğer ürünleri de yasaklar. Veganizm, vejetaryenliğin aşırı bir şeklidir.
Vejetaryenler ise hayvan kesiminin ürünlerini veya yan ürünlerini yemeyen insanlardır. Örneğin, bir vejetaryen kırmızı et yemeyebilir fakat peynir tüketebilir.
Hem vejetaryenler hem de veganlar et ve balık yememeyi tercih ediyor.
Vejetaryenler şunları tüketmez:
- Sığır eti, koyun, keçi veya oğlak eti ve av eti gibi kırmızı et ürünleri
- Tavuk, hindi ve ördek gibi kümes hayvanları
- Balık ve kabuklu deniz ürünleri
- Haşarat
- Peynir mayası, jelatin ve diğer hayvansal protein türleri
- Hayvan kesiminden elde edilen deri, sakatat veya yağlar
Bununla birlikte, birçok vejetaryen, hayvanların katledilmesini içermeyen yan ürünler tüketmektedir. Bunlara örnek şunlar verilebilir:
- Yumurta
- Süt, peynir ve yoğurt gibi süt ürünleri
- Bal
Veganlar, aşağıdakileri içeren yiyecek veya içecekleri tüketmekten kesinlikle kaçınırlar:
- Et
- Kümes hayvanları
- Balık ve kabuklu deniz ürünleri
- Yumurta
- Süt Ürünleri
- Bal
- Haşarat
- Peynir mayası, jelatin ve diğer hayvansal protein türleri
- Hayvanlardan elde edilen stok veya yağlar
Katı veganlar da bu ilkeleri diyetlerinin ötesine taşır ve mümkün olduğunda, hayvanların insan kullanımını doğrudan veya dolaylı olarak içeren herhangi bir ürünü tüketmemeye çalışırlar. Bu ürünler şunları içerebilir:
- Deri ürünleri
- Yün
- İpek
- Balmumu
- Sabunlar, mumlar ve don yağı gibi hayvansal yağlar içeren diğer ürünler
- Süt proteinlerinden elde edilen kazein içeren lateks ürünler
- Üreticilerin hayvanlar üzerinde test ettiği kozmetikler veya diğer ürünler
Pek çok vejetaryen da bu ilkelerin bazılarını örneğin deri eşyalardan ve hayvanlar üzerinde testler içeren ürünlerden kaçınarak yaşam tarzlarına uygular.
Veganlık azalıyor mu?
Aksine, bir zamanlar bir moda olarak reddedilen bitki bazlı diyetler şimdi her zamankinden daha fazla popülerlik kazanıyor. Bunun birincil nedeni, bu yaşam tarzını destekleyen etkili ünlüler olabilir.
Birleşmiş Milletler tarafından yapılan son anketlere göre dünyada yaklaşık 79 milyon kişi vegan.
En çok vegan hangi ülkede?
Vegan yaşam tarzına öncülük eden ve en hızlı şekilde vegan yaşam tarzına geçiş yapan ülke İsrail’dir – toplam nüfusunun %5,2’si bitki bazlı bir diyete geçmiştir.
%100 vegan ne demek?
Bir ürünün yüzde yüz 100 vegan olması ne anlama geliyor?
Etikette “vegan”, “vegan dostu” veya “%100 vegan” yazıyorsa, bu, söz konusu ürünün herhangi bir hayvansal kaynaklı içerik veya hayvansal yan ürün içermediği anlamına gelir.
Bir Müslüman vegan olabilir mi?
Tek kelimeyle, evet. Bir Müslüman, sadece Allah’ın (c.c.) yasaklayabileceğini veya izin verebileceğini bilerek, tadını beğenmemek, hayvanlara acımak gibi kişisel sebeplerle vejetaryen olmaya karar verirse, o zaman vejetaryenlik ve veganlık İslam’da bir sakıncası yoktur.
Çevrenizde et yemeye gücü yetmeyen bir fakir varsa, ister kurban keserek, ister kasaptan et alarak ihtiyacını karşılayabilirsiniz. Aynı zamanda zekâtınızı vermiş olsanız bile bu yükümlülük sizden düşmez. Bunun dışında vejeteryan veya vegan olmanızda dinen herhangi bir engel bulunmaz.
2024 Dünya Vegan Günü Ne Zaman?
Veganlığın insanlar ve doğal çevre için faydaları hakkında farkındalık oluşturmak ve vegan bir yaşam tarzı izlemeye teşvik etmek amacıyla Dünya Vegan Günü (World Vegan Day), her 1 Kasım’da dünya çapında veganlar tarafından kutlanan yıllık bir etkinliktir.
- 2024 – 1 Kasım Cuma
- 2025 – 1 Kasım Cumartesi
- 2026 – 1 Kasım Pazar
1 Kasım’da Dünya Vegan Günü düzenlenir ve Kasım ayı, Dernek tarafından Dünya Vegan Ayı olarak kabul edilir.
Dünya nüfusunun yaklaşık %10’unun vejetaryen olduğunu biliyor muydunuz? Vejetaryen bir yaşam tarzının etik, çevresel, sağlık ve insani faydalarına dikkat çekmek amacıyla Dünya Vejetaryen Günü
Dünyada Kaç Vegan Var?
Dünya çapındaki veganların tam sayısını belirlemek kolay olmasa da vegan gerçekleri, dünya nüfusunun sadece %0,1-1’inin bitki bazlı bir diyete bağlı olduğunu gösteriyor.
Büyüme hızı ve diğer karşılaştırmalı istatistiklerle ayarlanan rakamlara dayanarak, dünyadaki yaklaşık vegan sayısı dünya nüfusunun yüzde 1’inden azdır. En son Birleşmiş Milletler tahminlerine göre, 2022’de dünya nüfusu 8 milyara ulaşıyor. Dolayısıyla 2022 yılında dünyadaki toplam vegan sayısı yaklaşık 80 milyon kişidir ve bunların çoğu kadındır.
BM FAO raporuna göre Hindistan, dini (Hinduizm) sayesinde dünyadaki en düşük et tüketim oranına sahip. Toplam 1,3 milyar nüfusa sahip Hindular, yaklaşık yüzde 80 ile çoğunluğu oluşturuyor. Bu da yaklaşık 1 Milyar vejetaryen insan olduğu anlamına geliyor.
ABD’de veganların sayısı nüfusa oranla son iki yılda yüzde 0,4 artarak neredeyse yüzde 3,5’e yükseldi. 2022’de ABD’de diyetler ve beslenme üzerine Statista Global Tüketici Anketine göre, şu anda ABD’de vejetaryen temelli bir diyet uygulayan 15,5 milyon kişiye ulaştı ve bu da yaklaşık nüfusun %5’ine denk geliyor.
Şu anda, Birleşik Krallık’ta, ülkenin toplam nüfusunun neredeyse yüzde 1,2’sini oluşturan yaklaşık 720.000 vegan var.
Türkiye’de veganlık
Türk mutfağındaki birçok yemek, doğal olarak vegan ve vejetaryen kesime hitap edecek şekilde bol çeşide sahiptir. Çünkü Türkiye’de hem lezzetli, hem bol hem de her cebe uygun olan birçok sebze yemeği seçeneği var. Dolayısıyla Türkiye’de etsiz bir vegan diyeti neredeyse zahmetsiz hale geliyor.
2020 yılında yapılan bir araştırma verilerine göre Türkiye’de şehirde yaşayan 15-55 yaş grubu için, vejetaryen ve veganların toplam oranı nüfusun yüzde 5’inin altında bulunurken, yaklaşık vegan nüfus 80.000 civarında olduğu tahmin ediliyor.
Günümüzde Türkiye’de veganlık açıkça yükselişte. 2017’de Türkiye’deki ilk VegFest’e ev sahipliği yapan İstanbul, Türkiye Vejetaryen ve Vegan Derneği tarafından düzenlenen Dünya Vegan Günü konferansına da ev sahipliği yaptı.
Konferansta özel konuklar, vegan yemek tadımları, vegan sanat sergileri, atölye çalışmaları, belgesel gösterimi, ürün lansmanları ve stantları ile canlı müzik eşliğinde bir panel oturumu yer aldı.
Veganlık ve Dünya Vegan Günü Gerçekleri ve İstatistikleri
Uzmanlara göre, küresel vegan pazarı 2025 yılına kadar 21 milyar dolar, 2026 yılına kadar ise 24,3 milyar dolar değerinde olacak.
Vegan kozmetik endüstrisinin 2025 yılına kadar 20,8 milyar dolara ulaşacağı tahmin ediliyor.
İnternette Google üzerinden ‘veganlık’ araması son beş yılda yüzde 580’lik bir artış gördü.
Dünya nüfusunun yaklaşık %5’i vejetaryen olarak tanımlanmaktadır. Bunların yarısının ise vegan olduğu tahmin edilmektedir.
Her yıl 1 Kasım Dünya Vega Günü sonrası, ABD’deki Los Angeles, 2012’den beri her Pazartesi et yememe hareketi oluyor. (Meatless Monday)
Vegan olan bir kişi yılda yaklaşık 219.000 galon su tasarrufu sağlayabilir. Sadece bir galon süt üretmek için 1.000 galon su gerekiyor ve sığır etinin toplam su ayak izi ton başına yaklaşık 4 milyon galondur. Bir vegan ayda yaklaşık 30 hayvan kurtarır.
Et ve süt ürünleri yememek, bir kişinin yiyeceklerden kaynaklanan karbon ayak izini %73’e kadar azaltabilir.
Dünya genelinde insanların %32’si kendilerini “çoğunlukla vejetaryen” olarak tanımlıyor ve neredeyse dört vegandan üçü kadındır.
Bitki bazlı bir diyet, kalp hastalığından ölüm riskini %40 azaltır. Et yiyenlerin hipertansiyondan muzdarip olma olasılığı %15,5 daha fazladır.
Vejetaryen diyet, kilo vermede geleneksel diyete göre iki kat daha etkili olabilir.
Vegan ölüm oranları oldukça düşüktür. Vegan erkekler, vegan olmayan yaşıtlarından en az 9,5 yıl daha uzun yaşıyor. Vegan kadınlar, et yiyen kadınlardan en az 6,1 yıl daha uzun yaşıyor.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
