Dünya Zatürre Günü anlamı nedir, ilk ne zaman ortaya çıktı? 2024 Zatürre Günü ne zaman? 12 Kasım Ne kutlanır? Zatürre Günü’nü kim icat etti, nasıl ortaya çıktı? Dünya Zatürre Gününün hikayesi ve tarihçesi nedir?
12 Kasım Dünya Zatürre Günü
Dünya Zatürre Günü 12 Kasım’da ve her yıl olduğu gibi, bu hastalığa karşı mücadelede bir araya gelme ve harekete geçme talebinde bulunma ihtiyacını anlamak için insanlar arasında farkındalık yaratmaya adanmıştır. Zatürre, dünyada çocuklar ve yetişkinler arasında en büyük bulaşıcı ölüm nedenidir. Ortalama olarak, tek başına AIDS, kızamık ve sıtmanın neden olduğu toplam ölüm oranından daha fazla çocuğu öldürür. Akciğerlerdeki oksijen eksikliği, oksijenin vücudumuz için ne kadar önemli olduğunu anlamamızı sağlar ve akciğer sağlığını dünya çapında bir öncelik haline getirir.
Bu Dünya Zatürre Günü’nde, oksijenin bizim için ne kadar önemli olduğunu ve zatürreye karşı mücadelemizde neler yapılabileceğini anlamak için bir araya gelmeyi dört gözle bekliyoruz. Solunum rahatsızlıkları şu anda oldukça belirgin olduğundan, bu Dünya Zatürre Günü’nü daha da önemli hale getiriyor.
Zatürre Nedir?
Zatürre, bir veya her iki akciğerdeki hava keseciklerini iltihaplandıran ve sıvı veya irinle dolan, öksürüğe, ateşe ve nefes alma zorluğuna yol açan bir enfeksiyondur. Bakteriler, virüsler ve mantarlar dahil olmak üzere çeşitli enfeksiyöz ajanlardan kaynaklanır.
Beş yaş altı çocuklarda önde gelen ölüm nedenidir. Zatürre, dünya çapında çocuk ölümlerinin başlıca nedenlerinden biridir.
Önlenebilir ve tedavi edilebilir: Aşılar, iyi beslenme ve iyileştirilmiş sanitasyon zatürreyi önlemeye yardımcı olabilir. Tedavi genellikle antibiyotikler ve destekleyici bakımı içerir.
Küresel yük: Hastalık, sağlık hizmetlerine erişimin sınırlı olabileceği düşük ve orta gelirli ülkelerdeki insanları orantısız bir şekilde etkiler.
Dünya Zatürre Günü şunları amaçlamaktadır:
- Zatürrenin etkisine ilişkin farkındalığı artırmak ve küresel eylem için savunuculuk yapmak.
- Hükümetleri ve kuruluşları zatürreyle ilişkili ölümleri azaltmak için sağlık hizmetlerine, araştırmaya ve aşıya yatırım yapmaya teşvik etmek.
- Aşılama, temiz hava, emzirme ve uygun sanitasyonun önemi hakkında eğitimi teşvik etmek.
Son kampanyalar ayrıca hava kirliliği ile zatürre gibi solunum yolu hastalıkları arasındaki bağlantıya odaklanarak çevresel faktörlerin özellikle çocuklarda ve yaşlı yetişkinlerde kırılganlığı nasıl artırdığını vurgulamaktadır.
Dünya Zatürre Günü’nün Tarihçesi
Çocuk Zatürresine Karşı Küresel Koalisyon, 2009 yılında ilk Dünya Zatürre Günü’nü kutladı. Amaçları, zatürrenin ciddiyetinin gerçeklerini kamuoyunun bilgisine sunmak ve ihmal edilen zatürre durumuna küresel ilgi çekmek için el ele vermekti. Gün, “Herkes İçin Sağlıklı Akciğerler” genel sloganıyla kutlandı ve bu, 2009’daki ilk Dünya Zatürre Günü’nden beri sürdürüldü. Kampanyalar etrafında şekillenen slogana, hastalığa karşı yeterli koruma sağlamak ve tedavi merkezlerini hastalıktan muzdarip kişiler için erişilebilir kılmak gibi eklemeler yapıldı.
Dünya Zatürre Günü’nün ilk kutlandığı yıl, her yıl yaklaşık 1,2 milyon çocuğun ölümüne neden oluyordu. Bu günün uluslararası ve küresel ölçekte kutlanmasından dört yıl sonra, 2013 yılında, DSÖ ve UNICEF Zatürre ve İshalin Önlenmesi ve Kontrolü için Entegre Küresel Eylem Planı’nı başlattı.
Sonraki dört yılda Zatürre ve İshal üzerinde mümkün olduğunca fazla kontrol sağlama çabaları kapsamında, hükümetlerin Zatürre ve İshal için Küresel Eylem Planı’nı (GAPPD) gerçekleştirmesini desteklemek için ilk kamu-özel sektör ortaklığı “Her Nefes Önemlidir” adıyla yapıldı.
Bunun dışında, çocuk ve yetişkinlerde hâlâ en önemli bulaşıcı hastalık olmaya devam eden zatürrenin neden olduğu saldırılara karşı da çeşitli düzeylerde çeşitli girişimlerde bulunuldu.
- 1800’lerin sonu ve 1900’lerin başında Kış Gribi olarak bilinen Zatürre, bulaşıcı hastalıklara bağlı ölümlerin önde gelen nedeni olarak karşımıza çıkarken, genel olarak ölümlerin üçüncü önde gelen nedenidir.
- 1913’de Zatürrenin ilk yeni tedavisi uygulanıyor, ölüm oranı %25’ten %7,5’e düşüyor.
- 1930 yılında ilk antibakteriyel ilaç olan sülfapiridin icat edildi ve Winston Churchill’in yakalandığı bakteriyel zatürreyi tedavi etmek için kullanıldı.
- 1977’de Bakteriyel Zatürreye karşı ilk aşı, hastalığın sadece birkaç nedenini önleyebilse de, 2000 yılında hastalığın çoğu türünü önleyen ikinci aşının getirilmesinin önünü açmıştır.
12 Kasım Dünya Zatürre Günü neden kutlanıyor?
Her yıl 12 Kasım’da kutlanan Dünya Zatürre Günü, bu ölümcül hastalığa karşı küresel çapta koruma sağlamak, hastalığı önlemek ve etkili bir şekilde tedavi etmek için harekete geçilmesini savunmak amacıyla kutlanmaktadır.
Zatürre tanı projesi nerede gerçekleşiyor?
Zatürre Tanı Projesi, Kamboçya, Etiyopya, Güney Sudan ve Uganda’nın ücra bölgelerindeki sağlık çalışanları tarafından kullanılmak üzere en doğru ve kabul edilebilir cihazları belirlemek için çalışıyor.
Dünyada en çok zatürre nerede görülüyor?
Zatürrenin küresel sağlık üzerinde önemli bir etkisi vardır ve belirli bölgeler ve nüfuslar yoksulluk, sağlık altyapısı eksikliği ve çevresel koşullar gibi çeşitli faktörler nedeniyle daha savunmasızdır. Zatürrenin farklı bölgeleri nasıl etkilediğine ve yürütülen temel önleme çabalarına daha derin bir bakış:
Zatürreden En Çok Etkilenen Bölgeler
Sahra Altı Afrika ve Güney Asya:
Bu bölgelerde çocukluk çağı zatürre ve ilişkili ölüm oranları en yüksektir. Katkıda bulunan faktörler arasında yoksulluk, yetersiz beslenme, sağlık hizmetlerine erişim eksikliği ve kötü hava kalitesi yer alır.
Bu bölgelerde, beş yaş altı çocuklar aşı, antibiyotik ve sağlık hizmetlerine sınırlı erişim nedeniyle özellikle risk altındadır. Bu bölgelerdeki zatürre ölümlerinin çoğu temel sağlık müdahaleleriyle önlenebilir.
Güneydoğu Asya ve Batı Pasifik:
Yük Sahra Altı Afrika’dakinden biraz daha düşük olsa da zatürre, özellikle sağlık hizmetlerine erişimin daha zor olduğu uzak veya kırsal alanlarda önemli bir hastalık ve ölüm nedeni olmaya devam etmektedir.
Yüksek hava kirliliğine sahip kentsel alanlar:
Hindistan, Çin ve bazı Afrika ülkeleri gibi şiddetli hava kirliliğine sahip şehirlerde, çocuklar ve yetişkinler arasında zatürre vakalarında artış görülmüştür. Partikül madde (PM2.5) gibi hava kirleticilerine maruz kalma, solunum yolu enfeksiyonu riskini artırır. Savunmasız Nüfuslar
Beş yaş altı çocuklar: Zatürre, gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda önde gelen ölüm nedenlerinden biridir. Yetersiz beslenme, anne sütü eksikliği ve zayıf bağışıklık sistemleri bu savunmasızlığa katkıda bulunur.
Yaşlı yetişkinler: 65 yaş üstü kişiler, zayıf bağışıklık ve diyabet veya kalp hastalığı gibi diğer kronik rahatsızlıkların varlığı nedeniyle zatürreye daha yatkındır.
Bağışıklık sistemi zayıflamış kişiler: Zayıf bağışıklık sistemine sahip olanların (HIV, kanser veya kronik akciğer hastalığı gibi rahatsızlıklar nedeniyle) zatürreye yakalanma ve şiddetli semptomlar yaşama olasılığı daha yüksektir.
Afrika, Asya ve Latin Amerika’daki pek çok ülke zatürreyle mücadele ediyor.
Zatürrenin tek bir nedeni yoktur
Bilim insanları ve doktorlar zatürrenin bakterilerden, mantarlardan veya her ikisinden birden kaynaklanabileceğini söylüyorlar. Zatürre, yediğimiz yiyecekleri solumakla, tozları veya havadaki en küçük toksinleri solumakla bile oluşabiliyor ve bunlar insan vücudunda hastalığa yol açabiliyor.
Emzirme, mücadelede yardımcı olur
Doktorlar, düzenli olarak anne sütüyle beslenen çocukların bağışıklıklarının daha güçlü olduğunu, bu nedenle zatürreye yakalansalar bile hastalıkla mücadele etme ve iyileşme şanslarının daha yüksek olduğunu söylüyor.
2017 yılında çocukların %15’i zatürreden öldü
Hastalık nedeniyle yaklaşık 808 bin 694 çocuk hayatını kaybederken, bu sayı beş yaş altı çocuk ölümlerinin yüzde 15’ini oluşturuyor.
2024 itibarıyla zatürre önemli bir küresel sağlık sorunu olmaya devam ediyor. Her yıl, hem çocukları hem de yaşlıları etkileyen küresel olarak yaklaşık 2,5 milyon ölüme neden oluyor. Beş yaş altı çocuklar arasında zatürre, yılda yaklaşık 600.000 ölüme neden olarak önde gelen ölüm nedenlerinden biridir. Düşük gelirli ülkelerde, bu ölümlerin çoğu çocuklarda görülürken, yüksek gelirli ülkelerde yaşlılar daha savunmasızdır.
Pnömokok konjuge aşısı (PCV) gibi aşılar, hastalığı önlemede etkilidir, ancak küresel çocuk nüfusunun yalnızca yaklaşık yarısı yeterli şekilde aşılanmıştır. Sağlık hizmetlerine erişim, düşük maliyetli antibiyotikler ve nabız oksimetreleri gibi yenilikler, zatürreyle mücadelede kritik öneme sahip olmaya devam etmektedir.
Hava kirliliği, yetersiz beslenme ve hijyen eksikliği gibi risk faktörlerinin aşılamayla birlikte ele alınması, zatürrenin küresel yükünü daha da azaltabilir.
Zatürrenin 30’dan fazla farklı nedeni vardır.
Zatürre mantarlardan, bakterilerden veya her ikisinden kaynaklanabilir; ancak tedavinin etkili olabilmesi için nedenin teşhis edilmesi kritik öneme sahiptir.
Akciğer sağlığı ciddi şekilde tehlikeye girdi
Son dönemde dünya genelinde zatürre vakalarının sayısında %75’lik bir artış görüldü.
Zatürre son derece tehlikelidir
Zatürre hafif bir grip olarak başlar, ancak hızla yaşamı tehdit eden bir hastalığa dönüşebilir ve yine de zatürre için yalnızca birkaç gerçek tedavi seçeneği mevcuttur. Uluslararası sağlık kuruluşlarının bu konuyu ciddiye alması ve bu hastalığı ihmal etmeyi bırakması yalnızca bizim ortak çabalarımızla mümkün olacaktır.
Zatürrenin tedavisi hakkında bilgisi olmayan kişiler
Birçok insan, hastalığın erken evrelerinde Zatürre tedavisinin ciddiyetini bilmiyor. Yukarıda belirtildiği gibi, hastalığın ilk etapta neyin sebep olduğunu bilmek, tedavinin kendisi kadar önemlidir. Tedavi için farklı antibiyotik kombinasyonları ve önleme için farklı aşılar mevcuttur, ancak bunların ortalama bir insan için erişilebilir hale getirilmesi gerekir.
Gelecek nesillerimizi korumak
Geleceğimiz, gelecek nesillerimizde var. Kendimiz için değilse bile çocuklarımız için çaba sarf etmeliyiz ki sağlıklı ve bu hastalıktan uzak büyüsünler. Bugünkü çabalarımız, gelecekte bu hastalığın tedavi seçeneklerinde ilerlemeler sağlanmasının yolunu açacaktır.
Dünya Zatürre Günü Ne Zaman?
Zatürre konusunda farkındalığı artırmak, zatürreyi önleme ve tedavi etmeye yönelik müdahaleleri teşvik etmek ve özellikle küçük çocuklar ve yaşlılar gibi savunmasız gruplarda hastalıkla mücadele için harekete geçme gerekliliğini vurgulamak amacıyla Dünya Zatürre Günü, her yıl 12 Kasım’da kutlanıyor.
- 2024 – 12 Kasım Salı
- 2025 – 12 Kasım Çarşamba
- 2026 – 12 Kasım Perşembe
- 2027 – 12 Kasım Cuma
- 2028 – 12 Kasım Pazar
2024’te Türkiye’deki zatürre ölüm oranı, Sağlık Ölçümleri ve Değerlendirme Enstitüsü (IHME) tarafından toplanan küresel sağlık verilerinin bir parçasıydı. En son rakamlar, Türkiye’de zatürre nedeniyle 100.000 kişide yaklaşık 12-14 ölüm oranı olduğunu gösteriyor. Bu, solunum yolu enfeksiyonlarını kontrol etmeye yönelik küresel çabalarla uyumludur, ancak Türkiye, özellikle beş yaş altı çocuklar ve yaşlılar gibi savunmasız gruplar arasında zatürre ile ilgili zorluklarla karşı karşıya kalmaya devam ediyor.
Pnömokok aşılarının kullanımı gibi aşılama çabaları, zatürre kaynaklı ölümleri önlemede önemli bir rol oynar. Bu aşılar oldukça etkilidir, ancak zatürre yükünü daha da azaltmak için Türkiye ve diğer ülkelerdeki kapsamın hala iyileştirilmesi gerekmektedir.
Bu yazılar da ilginizi çekebilir;
- 29 Eylül Dünya Kalp Günü
- 7 Nisan Dünya Sağlık Günü
- Dünya Böbrek Günü
- 1 Aralık Dünya AIDS Günü
- Akciğer Kanseri Günü
