Haram ne demek? TDK’ya göre kelime anlamı nedir?

Haram ne demek, ne anlama gelir ve çeşitleri nelerdir? İslam’da Haram olan şeyler ve örnekleri nelerdir? TDK Sözlükte Haram ne anlama gelir?

13 Eylül 2021

0 280 5 dakika okuma süresi

Haram ne demek, ne anlama gelir? İslam’da Haram olan şeyler ve örnekleri nelerdir? Haram kökeni nedir? TDK Sözlükte Harâm ne anlama geliyor, Arapça nasıl yazılır? Haram kelimesi nereden gelir? Günah ve harâm aynı şey mi? Harâm ve günah nedir? Haram fiillerin çeşitleri nelerdir?

Öğrenciler Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersinde, vatandaşlar ise günlük hayatın içerisinde zaman zaman karşılaştığımız veya sıklıkla duyduğumuz bu kelimenin anlamını ve kökeninin hangi dile ait olduğunu merak ediyor. Konuyla ilgili detaylar hakkında bilgi sahibi olmak için Diyanet kaynaklarından haram nedir ve ne anlama gelir sorularının yanıtına buradan ulaşabilirsiniz. Peki haram kelimesinin kökeni nedir ve kaç anlamı var? İşte TDK’ya göre anlamı?

Haram ne demektir?

İslam dini, insanların günlük hayatlarının tüm meselelerini düzenlemek ve en büyüğünden en küçüğüne ve en özeline kadar hayatın tüm alanları için kanunlar ve ilkeler koymak için gelmiştir. Eski Türk kültüründe ve Taoizm ve Şintoizm gibi etnik dinlerde haram kavramı daha çok tabu ve toplumsal ahlak çerçevesinde ele alınmıştır.

Helâlin zıddı olan Harâm, “yasaklanan, helâl olmayan şey” anlamına gelen Arapça (حرام) bir terimdir. Arapça’da zengin bir kullanıma sahip olan kelime hürmet, saygı duymak, ihram, hac veya umreye niyet edilerek dikişsiz elbise giymek, tahrim (haram kılmak, yasaklamak) anlamında da kullanılır.

Dinin yapılmasını yasakladığı iş ve davranışlara harâm denir. Örneğin; içki, kumar, zina, anne ve babaya karşı gelmek, başkasının malına zarar vermek, sözünden dönmek, yalan söylemek, dedikodu yapmak, söz taşımak gibi davranışlar dinimizce yasaklanmış ve haram olarak bildirilmiştir.

İslam dinine göre harâm, Allah (c.c ) kesin olarak yasak ve men ettiği hal ve davranışlardır. Günah ise; haramın gerçekleşmesi ile yaptığımız yasak ve kötü davranışın bir karşılığıdır. Mesela içki içmek haram edilmiş bir davranıştır. Bu haramın işlenmesi ile kazanılan ise günah olarak nitelendirilir.

Harâm kelimesi, farklı ve benzer anlamlarıyla birlikte Arapça’da zengin bir kullanım alanına sahiptir. Kuran-ı Kerim’de seksen üç yerde geçer. Ayrıca Kur’ân-ı Kerîm’in 66. sûresine Tahrîm adı verilmesi harâm kılmak anlamında kullanılmasıyla ilgilidir.

Allah-u Teala bizler için peygamberleri aracılığı ile bazı buyruklar bildirmiştir. Bu buyruklardan bazılarının yapılmasını emretmiş, bazılarını ise yasaklamıştır. Yapılmasını istediği şeyler iyi, güzel, doğrudur ve biz insanlar için hepsi yararlıdır. Yapılmamasını istediği şeyler de kötü ve çirkindir. Hem bizim için, hem de çevremiz için zararlıdır.

İyi niyet haramı meşrû kılmaz.

Adam öldürmek ile zina, şarap ve alkollü içecekleri içmek, ayrıca yalan söyleyip, hırsızlık yapmak, domuz eti yemek, kan ve leş yemek, kadınların açık yerlerini göstermeleri başlıca haramlardan sayılarak büyük günahlara neden olmaktadırlar.

Bir kişi bu ve benzer günahları işlediğinde örneğin besmele okuyup helal olduğunu kabul edip ona göre amel ederse kafir olabilmektedir. Fakat bunların haram olduğu bildiği halde yaparsa kafir olamaz, günahkar olur. Bu durumu devam ettirdiği sürece cehenneme hak kazanmış olacak ve ölüm gününe kadar ısrarı devam ederse Allah muhafaza eylesin, imansız ölebilir.

İslâm hukukçularına göre Harâm olarak kabul edilen ve kat‘î delil ile sabit olan bir fiilin haramlığına kesin olarak inanılması gerekir. Böyle bir hükmü, meselâ ribâ (faiz) veya zinanın haram oluşunu inkâr eden kişi Ehl-i sünnet’e göre küfre girmiş olur (Bağdâdî, s. 345).

İslâm’da niyete büyük önem ve değer verilir. Nitekim Peygamber Efendimiz’in (sav) hadis-i şerifine göre; “ameller ancak niyetlerle değerlenir” (Buhârî, Müslim) buyurulmuştur. İyi niyet haramı meşrû kılmaz, helal hale getirmez. Dolayısıyla harâm sayılan bir şey, niyet iyi bile olsa haram olarak kabul edilir.

Haram Çeşitleri

Haram Li Gayrihi ve Haram Li Aynihi ne demek, anlamı nedir ve örnekleri nelerdir?

Haramın iki türü vardır:

1-”Haram li-aynihî” (Bizzat Harâm): Haram olmaz özelliği ve hikmeti olarak kötülük, zarar, kirlilik, pislik ve ahlak yönünden hem kendisi hem de yapılışı dinen yasak olan şeylerdir. Burada hakiki sebep nehy-i İlâhî yani Allah’ın yasaklamasıdır. Meselâ, içki içmek, ve domuz eti yemek, şirk koşmak, zina, ölmüş leş yemek gibi örnekler sayılabilir.

2-”Haram li-gayrihî” (Dolaylı olarak Haram): Bazı amel ve davranışlarda haram ve helal arasında gri bir alan vardır. Dinen yasak kılınmasının hikmeti kendisinde bulunmayan, hâricî ve dıştan bir sebeple, elde etme ve kazanma şekline göre haram kılınmış olan maddelerdir.

Normalde Müslümanlar helal olan her şeyi yiyebilir. Ancak başkasına ait bir şeyi ondan habersiz yemek, hırsızlıkla eş değer olduğu için haram sayılmıştır. Yine benzer olarak oruç tutmak sevap ve farz olduğu halde bayram günü oruç tutmak haram li-gayrihî’dir.

Meselâ elma aslında helâl kılınmışken; çalınıp yenildiği taktirde, kul hakkını ihlâl olduğundan haram olur. Benzer şekilde maddi kazanç normalde helal olmasına rağmen, içinde alın teri ve hak ediş olmadığında yine haramdır.

Harama götüren her şey haramdır

Temelde meşru ve helal olan davranışlar ve fiiller, farklı durum ve koşullarda yasak veya haram kategorisine girebilir. Bu tür fiiller bizzat dinen yasak olmasa da günaha girmeye neden olabileceğinden dinimizce yaklaşılmaması konusunda nasihat edilmiştir.

Meselâ; bir kadının avret yerine bakmak haramdır, çünkü zinaya sebep olmaktadır. Zina ise bizzat haramdır. Faizli satış haramdır, çünkü faiz bizzat haramdır. Bir menfaat karşılığı borç para vermek haramdır, çünkü faizciliğe götürür, bu ise haramdır. Meyve yemek helaldir. Fakat başkasının bahçesinden izinsiz olarak alınan meyve yemek haramdır.

“Biz: Ey Âdem! Sen ve eşin (Havva) beraberce cennete yerleşin; orada kolaylıkla istediğiniz zaman her yerde cennet nimetlerinden yeyin; sadece şu ağaca yaklaşmayın. Eğer bu ağaçtan yerseniz her ikiniz de kendine kötülük eden zalimlerden olursunuz, dedik.” (Bakara suresi 35. ayet)

“Zinaya yaklaşmayın. Zira o, bir hayâsızlıktır ve çok kötü bir yoldur.” (İsra Suresi 32. ayeti)

“Ey iman edenler! Siz sarhoş iken ne söylediğinizi bilinceye kadar, cünüp iken de -yolcu olan müstesna- gusül edinceye kadar namaza yaklaşmayın.” (Nisâ Suresi – 43 . Ayet)

Allah’ın Rahmeti

Allahu Teala yaptığımız iyilik ve kötülükler için sevap ve günah şeklinde bizlere karşılık verir. Şayet bir kimse iyilik yapmak ister sonra da onu yaparsa, Cenâb-ı Hak o iyiliği on mislinden başlayıp yedi yüz misliyle, hatta kat kat fazlasıyla sevap olarak yazar. Kim bir kötülük yapmak ister de vazgeçerse, Cenâb-ı Hak bunu yine bir iyilik olarak kaydeder.

Allah’ın rahmeti neticesinde şayet insan bir kötülük yapmak ister sonra da onu yaparsa, Cenâb-ı Hak o fenalığı sadece bir günah olarak yazar.” (Buhârî, Rikâk 31; Müslim, Îmân 207, 259. Ayrıca bk. Buhârî, Tevhîd 35; Tirmizî, Tefsîru sûre (6),10.)

Allahu Teala benzer manada Kuran-ı Kerim’de şöyle buyurur;

“Kim bir iyilik yaparsa, ona on katı vardır. Kim de bir kötülük yaparsa, o da sadece o kötülüğün misliyle cezalandırılır ve onlara zulmedilmez.” (En’âm suresi, 6:160)

TDK’ya göre Haram kelimesi anlamı

Günlük yaşantımızda sıklıkla karşımıza çıkan bir kelime olan harâm, Arapça dilinden (حرام) Türkçe’mize geçmiştir. Türk Dil Kurumu (TDK)’ye göre, anlamı ise şu şekildedir:

Din kurallarına aykırı olan, dinî bakımdan yasak olan, helal karşıtı
Yasak

Cümle içerisinde kullanım örnekleri

– Biraz sevinmek için bekledim dinsin yaram / Anladım, bana gülmek değil yaşamak haram

– harama uçkur çözmek

– Hakkımı harâm ediyorum

– Harâm yemek

– Haramlı mal

– haramzade

– Mescid-i Haram (Mekke)

– Haram aylar (Zilkade, Zilhicce, Muharrem ve Receb)

Günah ve Harâm aynı şey mi?

Allah (c.c) kesin olarak yasak ve men ettiği hal ve davranışlar dinen harâm olarak ifade edilirken, Günah ise; haramın dine göre yasaklanmış fiillerin ve davranışların karşılığıdır diyebiliriz. Mesela içki içmek İslam dinine göre yasaklanmış olan bir davranıştır. Bu haramın işlenmesi ile kazanılan ise günah olarak nitelendirilir.