İlk Türk İslam Devletleri Hangileridir? (Kısaca Özet)

İlk Türk İslam Devletleri, konu anlatımı, Talas Savaşı, Karahanlılar, Gazneliler, Tolunoğulları, Büyük Selçuklu Devleti özet şeklinde devletlerin tarihi

25 Ekim 2017

1 1.624 4 dakika okuma süresi

İlk Türk İslam Devletleri Hangileridir? Türk islam devletleri nedir? Ilk Türk islam devletlerinin isimleri? İslam dini kaç yıldır var? Karahanlılar İslamiyeti kabul eden ilk Türk devleti midir?

İlk Türk İslam Devletleri, konu anlatımı, Talas Savaşı, Karahanlılar, Gazneliler, Tolunoğulları, Büyük Selçuklu Devleti özet şeklinde devletlerin tarihi

İlk Türk İslam Devletleri

Türklerin İslam’la tanışmaları Talas Savaşı‘yla başlamıştır. Talas Savaşı 751 yılında Abbasiler ve Çinliler arasında yaşanmış büyük bir savaştır. Bu savaşın sebebi ise Orta Asya’nın hâkimiyetini ele geçirmek ve Orta Asya’da hüküm sürmektir. Talas Savaşı’nı Abbasiler kazanmış, bu zaferde de Karlukluların büyük desteği ve etkisi olmuştur.

Karluklar İslamiyet’i Talas savaşında Müslümanlardan etkilendikleri için kabul etmiş ilk Türk beyliği olarak bilinmektedir. Karahanlılar ise dönemin en gelişmiş devletleri arasında olan ve İslamiyet’i kabul eden ilk Müslüman Türk devleti ünvanını almıştır.

Talas Savaşı Nedenleri ve Sonuçları

Çinliler, Orta Asya’yı ve ele geçirmek ve denetimleri altına almak amacıyla 747 yılında Türkistan’a sefer düzenlemiştir.

Abbasiler, Karlukluların ve Çiğil Türkleri’nin yardımı ile 571 yılında Talas’da Çinlileri yenerek büyük bir zafer kazanmışlardır.

Karluklular bu savaşta Müslüman Arapları destekleyerek Abbasi’lerin savaşı kazanmalarını sağlamışlardır.

Talas Savaşı sonunda; Türkler İslamiyet ile tanışmış ve İslamiyet Türk toplumları arasında dalga dalga yayılmaya başlamıştır.

Talas Savaşının Sonuçları:

Orta Asya Çinlileşmekten kurtulmuştur.

Türkler, İslamiyet’i kitleler halinde kabul etmeye başlayarak Müslüman olmuşlardır.

İlk Türk islam Devletleri ortaya çıkmaya başlamıştır.

Türkler ve Araplar arasındaki ilişkiler yakınlaşmadan dolayı artmıştır.

Araplara Çinlilerden geçen Kağıt, matbaa, barut, pusula gibi Çinlilerin geliştirdiği aletler, Müslümanlar tarafından öğrenilmeye başlanmıştır.

Türkler İslamiyet’i kabul ettikten sonra birçok Türk İslam Devleti kurulmuştur. Ancak ilk Türk islam devletleri eski geleneklerini, göreneklerini terk etmeden kültürlerini devam ettirmişlerdir.

İlk Türk islam Devletleri

1) Karahanlılar (840 – 1212)

Batı Türkistan’da kurulan Karahanlılar, Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur. İlk Türk İslam devleti olan Karahanlılar Devletinin kurucusu Bilge Kül Kadir Han‘dır.

İslam dinini kabul eden İlk Türk İslam devleti Karahanlılar’dır.

Karahanlılar hükümdarları Satuk Buğra Han zamanında, 944-945 yıllarında İslâmiyet’i kabul ettiler. Gazneliler, devletlerini 963 yılında kurduklarında zaten İslâmiyet’i benimsemiş bulunuyorlardı. Yani devlet kurulmadan önce Müslüman idiler.

Devlet yönetiminde ve teşkilatlanmasında Selçuklulara öncülük etmişlerdir.

İlim ve kültür merkezi haline getirilmiş Semerkant, Talas, Fergana, Kaşgar, Buhara gibi şehirlere sahip olmuşlardır.

Eski Türk geleneklerine İslamiyet’i kabul etmelerine rağmen en çok bağlı kalan devlet olmuşlardır.

Dünya tarihinde ilk kez burslu öğrenci sistemini Karahanlılar ortaya çıkarmış ve uygulamıştır. Ayrıca burs masraflarını hazineden değil vakıf gelirlerinden karşılamışlardır.

ilk Türk islam Devletleri’nde Türk – İslam eserleri, ilk olarak Karahanlılardan çıkmıştır.

Bu Eserler;

Kutdagu Bilig: Yusuf Has Hacib tarafından yazılmıştır. Anlamı mutluluk veren bilgidir. Bir siyasetname özelliği taşıyan Kutadgu Bilig, ülke yönetimi ile ilgili bilgiler vermektedir.

Divan-ı Lügat-it Türk: Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır. Araplara Türkçe öğretmek amacıyla yazılmıştır. Divan-i Lügat-it Türk, ansiklopedik bir Türk dili sözlüğüdür.

İlk Türk islam devletleri açısından önemli bir eser olan Divan-ı Lügat-it Türk, Karahanlıların Türk diline bağlılığını göstermektedir.

Atabetül Hakayık: Edip Ahmet Yükneki tarafından yazılmıştır. Anlamı hakikatlerin eşiğidir. Atabetül Hakayık, dini öğütler veren ve bu öğütlerle kıssadan hisse tarzında bir eserdir.

Divan-ı Hikmet: Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır. Divan-ı Hikmet, Türk tasavvuf edebiyatının ilk örneğini teşkil eden bir eserdir.

Tüm bu eselerin dışında Ali Şir Nevai tarafından Timur Devleti zamanında yazılmış olan Muhakemetül Lugateyn eseri de Türk – İslam edebi eserleri içinde önemli bir önemi vardır. Bu eserde Türkçe ile Farsça birlikte kullanılarak Türkçe’nin zengin bir dil olduğundan ve Farsçadan üstün olduğundan söz edilmektedir.

Karahnlılar 1040 yıllarında Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılmış, Karahitaylar Doğu tarafını, Harzemşahlar da Batı tarafını ortadan kaldırmıştır.

2) Gazneliler (963 – 1187)

Alp Tigin tarafından Afganistan’ın Gazne şehrinde kurulan Gazneliler, ilk Türk İslam Devletleri içinde yer alan devletlerden birisidir.

İslamiyet’i ve Türk Kültürünü Hindistan’a yayan ilk Türk Devleti olmuştur.

Sultan unvanını ilk kez Gazneliler kullanmıştır.

İran şair Firdevsi’nin Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut’a sunulmuştur.

Dandanakan Savaşı’nda Selçuklulara karşı kaybeden Gazneliler daha sonra toparlanamayarak 1187 yılında Gurlular tarafından yıkılmıştır.

3) Tolunoğulları (868 – 905)

Abbasilerin Mısır valisi olan Tolunoğlu Ahmet tarafından Mısırda kurulan Tolunoğulları, Mısır’da kurulan ilk Türk Devletidir.

Halkın çoğunluğu Araplardan oluşmuştur. Devleti yönetimi ise Türklerden oluşmaktaydı.

Tolunoğulları da 905 yılında Abbasiler tarafından yıkılmıştır.

4) İhşidler (Akşitler) (935 – 969):

Abbasilerin yine bir başka Mısır valisi Muhammed Bin Togaç Tarafından Mısır’da kurulmuştur.

İhşidler, Mısır’da kurulan ikinci Türk devletidir.

Kutsal mekan olan Hicaz’ı egemenlik altına alan ilk Türk devletidir.

Tolunoğulları gibi halkın çoğunluğu Araplardan, Devlet yönetimi ise Türklerden oluşmaktaydı.

5) Büyük Selçuklu Devleti (1040 – 1157)

Selçuk Bey tarafından bir aşiret devleti olarak kurulan Büyük Selçuklu Devleti, Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandırlar.

Devletin gerçek kurucusu Selçuk Bey’in torunlarından Tuğrul Bey‘dir.

Büyük Selçuklu Devletinin kuruluşunda Çağrı Bey’in büyük desteği olmuştur.

Büyük Selçuklu Devleti süresinceTuğrul Bey dönemi, Alparslan dönemi ve Melikşah dönemi olarak 3 dönemde incelenmektedir.

a) Tuğrul Bey Dönemi (1040 – 1063)

Gaznelilere karşı kazanılan Dandanakan (1040) savaşı ile Gazneliler yıkılma sürecine girmiştir. Selçuklular ise bağımsız bir devlet haline gelmiş, Tuğrul Bey ve Çağrı Bey bu savaşta zaferin baş mimarları olmuşlardır.

Dandanakan Savaşının nedeni Selçukluların Gaznelilere ait Horasan bölgelerine yerleşmek istemeleriydi.

Tuğrul Bey Bağdat’ta bulunan Abbasi halifeliğini Şii Büvehyhoğullar’ından kurtararak İlk defa Türk himayesine almıştır. Halife kendisini kurtardığı için Tuğrul Bey’e ” Doğunun ve Batının Sultanı” unvanını vermiştir. Bu durum Selçukluların İslam dünyasındaki siyasi etkinliğini arttırmıştır.

İlk kez din ve devlet işlerinin birbirinden ayrılması halifenin siyasi yetkisini Tuğrul Bey’e vermesiyle gerçekleşmiştir.

b) Alparslan Dönemi (1064 – 1072)

Bu dönem içinde Kars ve Ani Kaleleri alınmış, Kafkas ve Gürcistan yörelerine seferler düzenlenmiştir.

Malazgirt Savaşı (1071), Türkleri Anadolu’dan çıkarmak isteyen Bizans ile yapılmıştır. Bizans orduları bozguna uğratılmış ve imparatoru olan Romen Diyojen esir alınmıştır.

Malazgirt Savaşı, artık klasikleşen Anadolu’nun kapılarının Türklere açılması cümlesini tarih kaynaklarında sıkça görmemizi sağlamıştır. Malazgirt Savaşının bu sebeple en önemli sonucu da Türkiye Tarihinin başlangıcı sayılmasıdır.