Propaganda Nedir, Nasıl Çalışır?

Propaganda Nedir, Nasıl Çalışır? Propaganda teknikleri nelerdir? Manipüle Edilmekten korunmak veya kaçınmak için bazı ipuçları nelerdir?

29 Nisan 2023

0 100 7 dakika okuma süresi

Propaganda Nedir, Nasıl Çalışır? Propaganda teknikleri nelerdir? Manipüle Edilmekten Nasıl Kaçınılır? Propaganda tehlikeli midir? Kara Propaganda ne demek? Manipüle Edilmekten korunmak veya kaçınmak için bazı ipuçları nelerdir? Dünyada ve Türkiye’de propaganda örnekleri…

Propaganda Nedir?

Propaganda, belirli bir gündemi veya bakış açısını tanıtmak için kullanılan bir iletişim türüdür. İnsanların görüşlerini etkilemek veya davranışlarını kontrol etmek için kullanılabilir. Propaganda genellikle insanların fikirlerini şekillendirmede çok etkili olabilen dezenformasyona ve yanlış bilgilere dayanır.

Propagandada kullanılan en yaygın tekniklerden biri isim takmadır. Bu, bir rakibi veya düşmanı tanımlamak için aşağılayıcı terimler kullanmayı içerir. Örneğin, Naziler Yahudilerden “sıçan” ve İran ABD’den “Büyük Şeytan” olarak bahsetmektedir. Diğer yaygın teknikler arasında duygulara hitap etme, grup vagonu kullanma ve korkutma taktikleri kullanma yer alır.

Propagandanın Amacı Nedir?

Propaganda, belirli bir gündemi veya bakış açısını teşvik etmek için kullanılır. Propagandanın hedefleri değişebilir, ancak ortak hedefler arasında insanların fikirlerini şekillendirmek, onları belirli bir amacı veya siyasi adayı desteklemeye ikna etmek veya belirli bir şekilde davranmaya teşvik etmek yer alır.

Bir Propaganda Örneği Nedir?

Propagandanın bir örneği olarak Komplo teorileri, Türk kültür ve siyasetinde sık karşılaşılan olgulardır. Bu inancın nedenleri arasında ihtişamlı Osmanlı İmparatorluğu’nun eksikliğinin giderilmesi, Türkiye’nin dünyanın az gelişmiş tarafına dahil olarak görülmesine duyulan rahatsızlık ve Türk toplumunun düşük seviyeli medya okuryazarlığı gösterilmiştir.

Diğer bir propaganda örneği ise II. Dünya Savaşı’nda Sovyet propagandası, Büyük Vatanseverlik Savaşı sırasında Sovyetler Birliği’nin Nazi Almanyası’na karşı oluşturduğu antifaşist propagandadır.

Nazi propaganda filmi “Triumph of the Will”dir. Bu film, Nazi rejimini tanıtmak ve insanları Adolf Hitler’i desteklemeye teşvik etmek için yapılmıştır. Şimdiye kadar yapılmış en etkili propaganda filmlerinden biri olarak kabul edilir.

“Bütün sanat propagandadır. Evrensel ve kaçınılmaz bir şekilde propagandadır; bazen bilinçsizce, ama çoğu zaman kasıtlı olarak propaganda. ” – Upton Sinclair

Propaganda Reklamda Nasıl Kullanılır?

Reklamcılar, insanları ürünlerini satın almaya ikna etmeye çalışmak için ikna edici teknikler kullanır. Reklamcılıkta propagandaya bir örnek, korku taktiklerinin kullanılmasıdır. Reklamcılar, olumsuz bir sonuçtan kaçınmak için insanları belirli bir ürüne ihtiyaçları olduğuna ikna etmeye çalışabilir.

Diğer bir yaygın teknik, reklam verenlerin insanları herkesin belirli bir ürünü kullandığına ve onların da kullanmaları gerektiğine ikna etmeye çalıştığı, grup vagonunun kullanılmasıdır.

Propaganda Savaşta Neden Kullanılır?

Propaganda genellikle savaşta insanların düşman hakkındaki görüşlerini şekillendirmek için kullanılır. İnsanların savaş çabalarını desteklemelerini sağlamak veya onları düşmanı desteklemekten vazgeçirmek için kullanılabilir. Savaş propagandası, amaçlarına ulaşmak için genellikle yanlış bilgilere ve isim takmaya dayanır.

Siyasette Propaganda Nasıl Kullanılır?

Belki de her gün tanık olduğumuz Propaganda siyasette kullanılır ve genellikle insanların belirli bir siyasi aday veya konu hakkındaki görüşlerini etkilemek için kullanılır.

Siyasi propaganda birçok biçim alabilir, ancak genellikle duygusal çekiciliklere, isim takma ve korkutma taktiklerine dayanır.

Türkiye’de Propaganda, geleneksel dönemde (miting, broşür vb. propaganda araçlarının kullanıldığı dönemde) çoğunlukla yüz yüze, birincil ilişkilerle sağlanırken, bilişim ve iletişim sektörünün hızlı gelişiminden dolayı daha karmaşık hal almaya başlamıştır.

Kara propaganda yapıcılar (illegal amaçlı kişi veya kişiler), hedef kitleye karşı kendilerini kuvvetli ve adil düşmanı zayıf ve barbar göstermeye çalışarak, kamuoyunu devamlı tahrip ve tahrik etmeyi amaçlayabilirler.

Gündelik yaşamda Propaganda aracı olarak Sosyal Medya, semboller (kelimeler, jestler, pankartlar) aracılığıyla diğer insanların inançlarını, tutumlarını veya eylemlerini manipüle etmek için az çok sistematik bir manipüle çabası kullanımına uygundur.

Türkiye’de sosyal ağlarda geçirilen zaman, sıralamaya göre Malezya ve Rusya`nın ardından Dünya üçüncü konumdadır. Bu nedenle sosyal paylaşım sitelerindeki propaganda amaçlı paylaşımların hedef kitlelere empoze edilme oranı ve hızının büyük bir etkisi olacağı düşünülmektedir.

Siyasi propagandanın bir örneği, 2004 başkanlık seçimlerinde John Kerry’ye saldırmak için kullanılan “Swift Boat” reklamlarıdır.

Kara propaganda Nedir?

Kara propaganda, bir kuruma, bir gruba veya bir kişiye itibarsızlaştırmak, zarar vermek amacıyla fikirlerin, bilgilerin ve söylentilerin yayılmasıdır. Kara propagandanın en önemli özelliği, seyircinin kendilerini etkileyen birinin olduğunun farkında olmaması ve belirli bir yöne itildiğini hissetmemesidir. Kara propaganda yapılırken bazen kaynak gizlenir veya yanlış bir otoriteye atfedilir ve yalanlar, uydurmalar ve aldatmacalar yayılır.

Propagandanın Tehlikelerinden Bazıları Nelerdir?

Propagandanın tehlikeleri arasında insanların fikirlerini şekillendirmede çok etkili olabilmesi ve davranışlarını kontrol etmek için kullanılabilmesi yer alır.

Aynı zamanda Propaganda, nefret ve bağnazlığı yaymak ve şiddeti kışkırtmak, insanları aldatmak ve demokrasiyi baltalamak için de kullanılabilir.

“Kitlelerin alıcılığı çok sınırlıdır, zekaları küçüktür, ancak unutma güçleri muazzamdır. Bu gerçeklerin bir sonucu olarak, tüm etkili propagandalar çok az noktayla sınırlı olmalı ve halkın son üyesi sizin sloganınızdan ne anlamasını istediğinizi anlayana kadar bunları sloganlarda dile getirmelidir.” – Adolf Hitler

Propaganda Teknikleri

Aşağıda bazı yaygın propaganda araçlarının bir listesi bulunmaktadır:

İsim takma: Bir rakibi veya düşmanı tanımlamak için aşağılayıcı terimler kullanmayı içerir. İsim propagandası, hükümetler, bireyler veya medya tarafından başka bir kişi veya grubu tanımlamak için tamamlayıcı veya aşağılayıcı kelimeler kullanıldığında ortaya çıkar. Amaç, propagandayı üretenlerin fikirlerine uygunluk sağlamak için kamuoyunu bilinçaltında manipüle etmek veya etkilemektir.

Duygulara hitap etmek: Propaganda, insanların fikirlerini etkilemek için genellikle duygusal çekiciliğe dayanır. Örneğin, propagandacı, insanları belirli bir amacı desteklemeye ikna etmek için korku veya öfke kullanabilir.

Bandwagon: İnsanları bir şeyler yapmaya ikna etmek için akran baskısını kullanan bir tekniktir. Örneğin, bir siyasi aday “herkes bana oy veriyor, siz de yapmalısınız” diyebilir.

Korkutma taktikleri: Korkutma taktikleri, insanları belirli bir amacı desteklemek ve korkutmak için kullanılır. Örneğin, bir kampanya insanları oy kullanmazlarsa tehlikeli bir suçlunun seçileceği konusunda uyarabilir. Bu yaygın propaganda yöntemi, konuşmacının bizi kendi bakış açılarını kabul etmeye ikna etmeye çalıştığı, aksi takdirde gerçekten iyi bir şeyi kaçıracağımız duygusunu vermeye çalışmasıdır.

Bilgiyi Manipüle Etme: Bilgiyi manipüle etmek, insanların fikirlerini etkilemek için gerçekleri çarpıtmayı veya yanlış sunmayı içerir. Örneğin, siyasi bir kampanya, rakibini kötü göstermek için onun hakkında yanlış iddialarda bulunabilir.

Yanlış İstatistikler Kullanmak: Yanlış veya yanıltıcı istatistikler kullanmak yaygın bir propaganda tekniğidir. Örneğin, bir kampanya, bu doğru olmasa bile, çoğu insanın adayını desteklediğini iddia edebilir.

Gerçekçi Olmayan Sözler Vermek: Propagandada kullanılan bir diğer yaygın tekniktir. Örneğin bir aday, bu mümkün olmasa bile yoksulluğu sona erdirme sözü verebilir. Propandacı derinlere yerleşmiş korkular üzerinde oynar; karşısındaki insanların belirli bir hareket tarzı izlemezlerse felaketle sonuçlanacağı konusunda sözler söyler.

Sembollerin Kullanılması: Semboller genellikle bir fikri veya kavramı temsil etmek için propagandada kullanılır. Örneğin, Nazi partisi gamalı haçları ırksal saflığa olan inançlarını temsil etmek için kullanmıştı. Para ve hayal gücü olan çağdaş propagandacılar, mesajlarını iletmek için çok çeşitli işaretler, semboller ve medya kullanabilirler. Propaganda sloganlardan yararlanır, ancak sembollerden de etkin bir şekilde yararlanır.

Sloganlar: Bir fikri veya kavramı özetlemek için kullanılan kısa sözlerdir. Sloganlar, etiketleme ve klişeleştirmeyi içerebilen kısa ve çarpıcı bir ifadedir. Sloganlarda hatırlanması kolay kısa, basit, duygusal ifadeler güçlü bir propaganda biçimidir. Propagandada kullanılan çoğu araç gibi, sloganlar da duygusal bir tepki uyandırmak için tasarlanmıştır.

Sade İnsanlar: Sade insanların çekiciliği, bir ürünü veya adayı onaylamak için sıradan insanları kullanan bir tekniktir. Buradaki fikir, normal insanlar bir şeyi seviyorsa, o zaman iyi olması gerektiğidir. Örneğin, bir siyasi kampanya, seçmenlere hitap etmeye çalışmak için reklamlarında sıradan vatandaşları kullanabilir. Örnekler: “Bu Halkın iradesidir”, “Çoğu vatandaşımız…”. Başka bir örnek, konuşmacının bakış açısını güçlendirmek için “bir aile” veya “tıpkı sizin gibi” olan kişiler hakkında bir anlatımda bulunmasıdır.

Görüşler: Ünlü veya saygın kişilerden alınan onaylardır. Önemli bir kişinin veya ünlü bir figürün bir ürünü, siyasetçiyi onaylamasıdır veya tanınmış ünlü bir doktor yeni bir ilacı onaylayabilir, olumlu görüşünü belirterek referans gösterebilir. Bu teknik, gerçekleri daha dikkatli incelemeden bizi ikna etmek için kullanılır.

Aktarım: Bir nesneyi veya kişiyi daha olumlu göstermek için olumlu çağrışımlar kullanan bir tekniktir. Örneğin, siyasi bir kampanya, adayın vatansever görünmesini sağlamak için reklamlarında Türk bayrağını kullanabilir. “Türk’ün Türk’ten başka dostu yoktur.” söylemi böyle bir aktarımdır.

Kart İstifleme (Card Stacking): Kart istifleme, bir ürünün diğerinden daha iyi görünmesi için bilgiyi manipüle etmenin bir yoludur ve bir şeyin daha iyi görünmesi için bilgi manipüle edildiğinde gerçekleşir. Kişi veya ürün için sadece yararlı olan bilgileri sunan bir tekniktir. Örneğin, bir şirket ürününün olumsuz yorumlarını değil, yalnızca olumlu yorumlarını gösterebilir.

Parıldayan Genellemeler: Olumlu bir çağrışım olan ancak aslında hiçbir şey ifade etmeyen kelimeler veya deyimlerdir. Örneğin, bir aday ne tür bir değişiklik için olduğunu belirtmese de “değişim için” olduğunu söyleyebilir. Bu genellemeler, çok değerli kavramlar ve inançlarla o kadar yakından ilişkilidir ki, bilgiyi veya mantığı desteklemeden inanç taşıyan, duygusal olarak çekici ifadelerdir.

Bir rakibi veya düşmanı tanımlamak için aşırı basitleştirilmiş ve genellikle yanlış Stereotipi ya da Basmakalıp davranış kullanan bir tekniktir.

Bir şeyin daha arzu edilir görünmesini sağlamak için münhasırlık (bir kişiye, bir şeye ayrılmış) fikrini kullanan bir tekniktir. Örneğin, lüks bir otomobil şirketi “sadece sizin için en iyisi” sloganını kullanabilir.

Duygu veya anlam yüklü dil. Duygu veya anlam yüklü dil. İkna edici olduğu kadar manipülatif bir teknik olarak da işlev görür. Duygu yüklenen kelimeler, konuşmacının/yazarın bir dinleyiciyi ikna etmek veya hedefine yönelik olarak dinleyicinin eylemini yönlendirmek istedikleri bilinçli ve amaçlı kelime seçimini yansıtır. Duyguya hitap etmek, genellikle mantığa ve akla başvurmanın zıttı olarak görülür.

“Fakat düşünce dili bozuyorsa, dil de düşünceyi bozabilir.” – George Orwell, 1984

Örneğin “Alışveriş merkezine gitmek istiyorsun, değil mi?” Bu insanlara gerçekten inanmıyorsunuz değil mi?”, ”bakın kimlerle omuz omuza?” bu ve buna benzer dil kullanımı genellikle duygusal ve ahlaki bir ağırlıkla yüklüdür.

İnsanları yanıltmak veya aldatmak için tasarlanmış sözcükler. Bu, rakibi gafil avlamak veya onları utandırmak için kullanılan kışkırtıcı (genellikle doğru olmayan) bir ifade veya sorudur.

Örneğin, “X’in kötü bir insan olduğunu söylemiyorum ama…” ifadesi, aslında söylemeden X’in kötü bir insan olduğunu ima ettiği için bir propaganda söylemidir. Örnekler “Eşinizi dövmeyi bıraktınız mı”, “Borcunuz olan vergileri ne zaman ödeyeceksiniz?” Tamamen gerçek dışı olabileceği gerçeği önemsizdir, çünkü rakibi tartışma alanına çekmeye çalışmaktadır.

“Tembel zihin propagandayı daha kolay sindirir. İnsan beyninin tembelliğini unutmayın ve ona göre hareket edin.” Joseph Goebbels

Manipüle Edilmekten Nasıl Kaçınılır?

Propaganda, insanların fikirlerini etkilemede çok etkili olabilir. Bu nedenle, manipüle edilmekten kaçınmak için kullanılan tekniklerin farkında olmak önemlidir.

Propaganda tarafından manipüle edilmekten kaçınmanın bazı yolları, kullanılan tekniklerin farkında olmak ve gördüğünüz bilgileri eleştirel olarak değerlendirmektir. Herhangi bir karar vermeden önce birden fazla bilgi kaynağı aramak ve gerçekleri doğrulamak da önemlidir.

Propaganda tarafından manipüle edilmekten endişe duyuyorsanız, yapabileceğiniz en iyi şey, kullanılan teknikler hakkında kendinizi eğitmektir. Bilginin nasıl çarpıtılabileceğinin farkında olarak, manipülasyonu daha kolay görebilir ve kendi bilinçli kararlarınızı verebilirsiniz.

Son olarak, duygusal çekiciliklere karşı daima şüpheci olun ve sunulan bilgilerin doğru olup olmadığını sorgulayın.

Bu yazılarda ilginizi çekebilir;