Safran Bitkisi nedir? Faydaları Nedir ve Nasıl Yetiştirilir?

Safran Bitkisi Nedir? Safran neden bu kadar pahalı? Safranın tadı nasıldır? Safranın sağlık yararları var mı? Safranın Faydaları. Hangi ülkede Safran en iyisidir? Safran neden bu kadar özel? Safran neye iyi gelir? Safran uyku problemlerine faydalı mıdır? Safran cilde iyi gelir mi? Safranı çaya koyabilir miyim? Safran nasıl yetiştirilir ve nasıl üretilir? Türkiye’de safran nerede yetişir?

Tarihi, en eski Çin hanedanları ve eski Yunanlılara kadar uzanan safran bitkisi, harika bir baharat ve egzotik olduğu kadar tarih açısından da zengindir.

İşte Safra bitkisi hakkında detaylı, doğru ve gerçek tüm bilgiler ve safran bitkisinin faydaları…

Safran Bitkisi Nedir?

Dünyadaki mucize ve şifalı bitkilerden olan Safran, genellikle “safran bitkisi” olarak bilinen Crocus sativus çiçeğinden elde edilen, süsengiller (Iridaceae) familyasından, sonbaharda çiçek açan, 20–30 cm boyunda büyüyebilen, çiğdem (Crocus) cinsinden soğanlı bir kültür bitkisidir.

Toprak üstünde bulunan kısmında bitkinin iğne şeklinde, ince uzun yaprakları bulunur. Çiçeklenme, Ekim ayının üçüncü veya dördüncü haftasından başlayarak 15 Kasım’a kadar sürmektedir. Her bir bitkiden ortalama 7–8 adet çiçek alınmaktadır. Çiçekte üç adet erkek organ bulunur. Erkek organlar sarı renktedir.

Çiçeğin asıl önemli olan organı, dişi organdır. Bir adet olan dişi organ yumurtalık (ovary), yumurta borusu ve tepecik (stigma)’dan oluşmaktadır. Stigma kısmı, uzunlukları 2,5–3,5 cm olan, flament de denilen, ipliksi görünüşlü olarak üç parçaya ayrılır. Tepecik (stigma) koyu kırmızı renktedir. Bitkinin yararlanılan organı işte bu üç parçalı olan stigma kısmıdır.

Safran, sonbaharda açan stigmalarından (Crocus sativus) üretilir. Aslında kurutulmuş stigmalar (poleni yakalayan çiçeğin iç kısımlarıdır) ve koyu kumral renkli ve tatlı tadı vardır. Safran çiçeği aynı zamanda UNESCO tarafından 1994 yılında dünya mirası listesine alınarak koruma altına alınmıştır.

Safranın yaprakları koyu yeşil, çiçekleri ise mor bir renge sahiptir.  Mor renkli bitkinin çiçeklerinde üç tepecik bulunur. Bu tepeciklerin rengi sarı ve kırmızı tonlarındadır. Safran baharatı bu tepeciklerin kurutulmasıyla elde edilen toz baharattır. Safran renk verici özelliğe, aromatik bir tada ve kokuya sahiptir.

Safran mucizesinin sağlığa inanılmaz katkısının altında yatan en önemli sebep, zengin vitamin, mineraller ve içerdiği etkili bileşenlerdir. 100 gram safran ortalama 310 kcal enerji bulunur.

Protein açısından zengin olan safran, bol miktarda lif içerir. Bütün bunların yanında niasin, piridoksin, riboflavin, C vitamini, sodyum içerirken potasyum açısından da oldukça zengindir.

• Ayrıca Safranbolu’nun isim kaynağıdır. Safranbolu ismini, bölgede yetişen ve nadir bir bitki olan safrandan alır. Ülkemize gelişi ise Osmanlı zamanına dayanmaktadır.
• Safran çiçeği kendi ağırlığının 100.000 katı suyu sarı renge boyar. 1 gr safran 200 kişilik pilava yeter, 100 bardak çayı çıkar.

Safran Nereden Geliyor?

Safranın Tarihi ve Mitolojisi

Safranın ilk olarak Yunanistan’da ortaya çıktığına ve yetiştirildiğine inanılıyor, ancak bugün baharat ağırlıklı olarak İran, Yunanistan, Fas ve Hindistan’da ve Afganistan’da da yetiştirilmektedir. Dolayısıyla, yarı kurak topraklarda sıcak ve kuru rüzgarlarla safran yetiştirmek için idealdir.

Sonbaharda çiçeğin narin pistilinden yılda bir kez elle hasat edilen Safran, fiyatı itibariyle dünyanın en pahalı baharatlarından biri olarak egzotik bir üne sahiptir. Safran bitkisi, eski Yunan, Mısır, Fars ve Hint tıp alanlarında geleneksel olarak kullanılan ve yüzyıllardır insanlar tarafından çoğaltılan, Iridaceae ailesindeki bir çiçektir.

Safran neden bu kadar pahalı?

Eski Yunanlılar ve Romalılar safranı parfüm olarak kullanıyorlardı. Çin’de 1550’lerden beri tıbbi bitki olarak kullanıldığı bahsedilmektedir. Günümüzde Safran bitkisi aynı zamanda yemeklik baharat ve giysi boyası olarak da kullanılmaktadır.

Yılda bir kez çiçek açan Safran, toplama ve işleme bakımından zahmetli olduğundan çok pahalı bir baharattır. Fiyatının ve maliyetinin pahalı olmasının sebebi hasadı ile ilgilidir. Her safran çiçeğinden sadece küçük bir miktar kullanılır ve tüm hasat elle yapılmaktadır.

Yarım kg kuru safran elde etmek için 55.000–80.000 çiçek gerekir ki bu bir futbol sahası büyüklüğündeki bir alandan toplanır.

Safran Fiyatı Nedir? 2021

1 kilo safran ne kadar? Safranın kilosu kaç TL?

Zor yetiştirme şartları ve nadir bulunmasından dolayı dünyanın en pahalı bitkileri arasında yer alan safranın kilosu ülkemizde 30 ila 70 bin TL arasında satılmaktadır. Dünyanın en kaliteli safranı Türkiye’de üretilirken yerli saf safranın kilosu 50 – 60 bin TL’den, yerli pilavlık safranın kilosu 150 TL’den satılmaktadır. İthal safranın kilosu ise 80 -100 bin TL’den alıcı buluyor. İran Safranı toptan 1 kilogramı 6000 TL’ye bulunabiliyorken bu fiyatlar 150 bin TL’ye kadar çıkabiliyor.

Fiyatı altında yarışan bu değerli bitki, aktarlarda altın gibi gram ile satılmaktadır.

Gerçek Safran Nasıl Anlaşılır?

Fiyatının yüksek olması nedeniyle, baharat endüstrisinde safranın diğer renk verici maddelerle karıştırılması yaygındır. Yüksek üretim maliyetlerini telafi etmek için sıklıkla Aspir bitkisinin renkli çiçekleri ve hatta kızıla boyanmış mısır kabukları ile karıştırılır. En iyi kaliteli ve en otantik safran, turuncu veya sarı uçlu koyu kırmızı olmalıdır.

Satın alacağınız safran kavanozu tamamen kırmızıysa, bu genellikle tedarikçinin, katkı maddelerini veya düşük kaliteli bir mahsulü örtbas etmek için gerçek safranı gizleme göstergesidir.

Gerçek ve kaliteli safranı anlamanın bir diğer yolu, bir miktar safranı elinize alarak iyice ovalayın. Sahtesinin boyası elinizi boyayacaktır. Ek olarak, yıpranmış, eskimiş veya bol miktarda soluk çizgi içeren safran, kalitesiz safranın göstergeleridir.

Safranınızın kalitesinden hala emin değilseniz, evde iki kolay test yapabilirsiniz.

1. Birkaç safran ipi alın ve bunları 5 ila 20 dakika sıcak (kaynamayan) suda bekletin.

Sahte safran, yapay kırmızı boyasını hızla akıtacak ve ipler parçalanacaktır. Gerçek safran ise bozulmadan kalacaktır. Yüksek kaliteli safran ayrıca su boyunca eşit ve tekdüze bir sarı renk yayar. Safranın rengi, çaya benzer şekilde dağıldıkça suya eşit olarak yayılacaktır.

2. Ayrıca tat olarak farklılıkları da test edebilirsiniz. Sahte safranın deneme suyunun tadı tamamen yok olur veya acı metalik bir tada sahip olur. Gerçek safran güçlü bir çiçek kokusuna sahiptir. Test sıvısı çiçeksi ve topraksı bir tada sahip olacaktır.

Asla toz veya öğütülmüş safran satın almayın; zerdeçal veya kırmızıbiber ekleyerek renk vermesi amacıyla karıştırma olasılığı yüksektir.

Safran ne için kullanılır?

Safran, tedavi edici ve uyarıcı bir bitki olarak kabul edilir ve İran, Çin, Hint ve Yunan geleneksel tıbbında, vücudun tüm sistemlerini baştan ayağa canlandırmak ve güçlendirmek için kullanılmıştır.

Gıdalarda safran, baharat, sarı gıda boyası ve tatlandırıcı olarak kullanılır. İmalatta safran özleri parfümlerde koku ve kumaş boyası olarak kullanılmaktadır.

En yaygın olarak sağlıklı adet kanamasını ve bilişsel işlevi ve karaciğer ve akciğer işlevini desteklemek için kullanılmıştır. Günümüzdeki modern araştırmalar da bu tıbbi bilgileri doğrulamaktadır. Safranın erkek ve kadınların üreme işlevi, göz sağlığı ve beyin sağlığında önemli yararları olduğunu belirlenmiştir. Safran, sağlıklı beyin yaşlanmasını ve odaklanmayı desteklemenin yanı sıra dengeli bir ruh hali geliştirmek içinde kullanılmaktadır.

Pek çok insan, safran bitkisini kullanarak elde edilebilecek sayısız sağlık yararını bilmiyor. Tedavi etmek için kullanıldığı rahatsızlıkların miktarı çok fazladır. Bitkisel safran takviyesinin yardımcı olabileceği daha yaygın hastalıkların bir listesi aşağıdadır.

Safranın Faydaları

Safranın faydaları nelerdir? Safranın sağlık yararları var mı? Safran hangi hastalıklara iyi gelir?

Ülkemizde de rahatlıkla yetiştirilebilen mucize baharat safranın insan vücuduna birçok faydası vardır.

• Safran, kramplardan kurtulmaya, kaşıntıya ve iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olur.
• Safran, açlığı giderir ve porsiyon büyüklüğünü azaltmaya fayda sağlar.
• Aroması östrojen miktarını arttırır ve kadınlarda kortizol seviyesini azaltır.
• Safran, doğru şekilde alındığında, hafif ila orta dereceli depresyon tedavisinde etkilidir. Özellikle depresyon, kaygı, hafıza kaybı ve nörolojik hastalıklara karşı korur.
• C vitamini, magnezyum, demir, potasyum yönünden zengindir. Ayrıca kan şekeri seviyesini düzenler.
• Doku, kemik ve hormonların oluşumuna katkı sağlar.
• Omega-3 yağ asitleri ile metabolizmaya olumlu etki eder ve kan dolaşımını düzenler.
• B6 Vitamini ile kırmızı kan hücrelerinin oluşmasına yardımcı olur ve sinir sisteminin sağlıklı çalışmasını sağlar.
• Safran, solunum yollarınızı temizlemeye yardımcı olur ve nefes almanızı kolaylaştırır. Safran bronşiyal astım belirtileri ile iltihabı da hafifletir.
• Analjezik özelliklere sahip olan bu baharat tümörlerin büyümesini azaltır.
• Topikal tedavi olarak (vucüdun belli bir yerine sürülmesi) uygulandığında, cilt kanseri gelişiminin durdurulmasına yardımcı olur.
• Cildi UV ışınlarına karşı korur.
• Karaciğer kanserine karşı fayda sağlar.
• Yaşa bağlı görme kalitesi düşen bireylerde görme keskinliğini arttır ve katarakt oluşumunu önler.
• Tansiyon ve kötü kolestrolü de düşürücü etkisi vardır.
• Haftada 3 kez sütlü safran tüketen erkeklerin sperm hareketliliği artar.

Uyumakta güçlük çeken kişiler için, safran bitkisel çayı huzursuz veya uykusuz gecelerden kaçınmanıza yardımcı olabilir. Avustralya’da Murdoch Üniversitesi’nde yapılan yeni bir araştırmaya göre safran tüketmek, iyi bir gece uykusu almak için mücadele eden yetişkinlerde uyku kalitesini artırabilir.

Safranın zararları var mıdır?

Safranın Zararları nelerdir? Çiğ olarak safran yenir mi?

Her gün 1,5 grama kadar safran tüketmek genellikle güvenlidir, ancak çok fazla yemek zehirli veya zararlı olabilir. Araştırmalara göre 5 gram safranın toksik bir doz olduğunu düşünülüyor.

Örneğin, hamile kadınların rahim üzerinde uyarıcı bir etkiye sahip olduğu için günde 5 g’dan fazla safran içmemesi gerektiğini belirtilmektedir.

Alerjik reaksiyonlar da bir olasılıktır. Safran aldıktan sonra alerjik reaksiyon belirtileri yaşayan kimse bir doktora görünmelidir.

Safranla yemek pişirmek, bu baharatı çok fazla tüketme riski olmadan onu diyete eklemenin harika bir yoludur.

Safranın tadı nasıldır?

Tadı neye benziyor?

Safran baharatının keskin bir tadı ve tatlımsı ya da saman benzeri bir kokusu vardır. Aynı zamanda içine konduğu yemeklere altın gibi sarı bir renk katan, krosin adı verilen karotenoit bir boya maddesi de içerir.

Safranın tatlı, çiçeksi bir tadı vardır. Topraksıdır ve karmaşık nüanslı bir tada sahiptir.

Hangi ülkenin Safranı en iyisidir?

Safran üretiminin çoğu batıda Akdeniz’den doğuda Keşmir’e kadar uzanan bir kuşakta yapılır. Dünya çapındaki safran üretimi yıllık 300 ton civarındadır. Sırasıyla İran, İspanya, Hindistan, Yunanistan, Azerbaycan, Fas ve İtalya önemli ölçüde safran ürete ülkelerdir.

Hindistan’ın eyaleti Keşmir safranı, her tür safranın en iyisi ve en pahalısı olarak kabul edilir. İran, Yunanistan, Fas, Hindistan (Keşmir vadisi), Azerbaycan, İspanya ve İtalya safran üretiminde dünya hasadına hakimdir.

İran, 2019’da 430 ton safran üreten dünyanın önde gelen üreticisidir. Yine 2019 yılında Hindistan, 22 tonluk üretimle en büyük ikinci safran üreticisi olmuştu.

Safran Nasıl ve Nerede Yetiştirilir?

Safranın yetişmesi, iklim ve toprak olarak asmaya benzerlik gösterir ve rüzgâra karşı korunmuş güney yamaçlarda iyi yetişir. Yaz kuraklıklarına ve soğanları dona dayanıklıdır. Vejetasyon devresindeki serin ve nemli havalar bitkinin gelişmesini olumsuz yönde etkiler. Özellikle çiçeklenme devresinde kuru ve güneşli havaları sever. Bu dönemdeki yağışlar ürünün kalitesini önemli ölçüde düşürür.

Çiçekler dona karşı çok hassastır. Safran kumlu, gevşek, taşsız ve iyi drenajlı toprakları sever. Biraz kireçli ve killi topraklarda daha iyi yetişir. Taban suyu yüksek olan toprakları sevmez. Aşırı yağışlarda toprakta biriken suyun soğanları çürütmemesi için hafif meyilli tarlalar tercih edilebilir.

Safran, soğan ile çoğalan bir bitkidir. Toprak üstü kısmı tek yıllık, toprak altı kısmı çok yıllıktır. Yeni bitki çiçek verdikten ve gelecek yılın soğanını oluşturduktan sonra, toprak üstündeki kısmı kurur. Bir soğan bölünerek yaklaşık on tane soğancık üretir ve bu soğancıklardan yeni bitkiler ürer.

Safran soğanları, 15 Ağustos-15 Eylül arasında, yaklaşık 10 cm derinliğinde toprağa ekilir. Soğanların arası 20 cm olmalıdır. İki yılda bir haziran ayının sonunda soğan dökümü yapılır. Yaklaşık olarak çoğalma oranı bir soğandan yedi soğana kadar artabilir. Safran yağmur suyuyla beslenir.

Safran bitkisi güçlü ve doğrudan güneş ışığını sever, gölgede kalmaktan hoşlanmaz. Dolayısıyla günışığı alan yamaçlar safran bitkisi dikimi için en elverişli yerlerdir ve buralarda çiçek en yüksek oranda güneş ışığı alır.

Yılda bir kez sonbahar aylarında ve genellikle 15 Ekim-15 Kasım arasında çiçek açar ve gün doğmadan toplanması gerekir. Ortalama 20-25 cm.ye kadar boylanabilen safran bitkisi Ağustos – Eylül aylarında soğan şeklinde ekildikten sonra Ekim ayında huni biçiminde mor çiçekler açar. Çiçeklerin tam ortasında üç parçalı, kırmızımsı turuncu tepecikler yer alır.

Günümüzde en çok safran üretilen yerlerin başında İspanya, Fransa, Sicilya, İtalya, İran ve Keşmir gelir. 19.yy ortalarında Osmanlı devletinden Yurt dışına satılan safranın önemli bir bölümü Safranbolu’da üretilmiştir.

Bitkilerin kraliçesi olarak adlandırılan Safran, yoğunluklu olarak İran’da yetiştirilmektedir, ancak aynı zamanda İspanya, Fransa, İtalya ve Hindistan’ın bazı bölgelerinde de yetiştirilmektedir.

Nerelerde Kullanılır?

• Zerde tatlısı ve safranlı pilav yapılır.
• Geleneksel safran kaplamalı lokum yapımında
• Çorbalarda
• Aşurede yapımında
• Organik gıda boyası ve kumaş boyası olarak kullanılır.
• Bal ile karıştırılıp yenir veya macun olarak da tüketilebilir.
• Çayı ve şerbeti yapılır.
• Tavuk, balık soslarında kullanılır.

Safran Çayı Nasıl Yapılır?

Safran çayının sağlığa faydaları nelerdir? Safranı çaya koyabilir miyim?

Sağlık için büyük faydaları olduğu bilinen safran çay olarak demlenerek rahatlıkla tüketilebilir. Safran çayının antidepresan özelliği vardır. Kalp sağlığına iyi gelir. Hafızayı güçlendirir ve kanseri önlemeye karşı yardımcı olur.

Evde kendi imkanlarınızla uygulayabileceğiniz en kolay safran çayı tarifi ise aşağıdaki gibidir.

Bir bardak sıcak suya az bir tutam (1 bardak safran çayı için 5-6 adet safran kullanabilirsiniz) kuru safran atılarak 5-10 dk demlenmesi beklendikten sonra tüketilebilir. Ayrıca içine bal ve kişniş tohumu da eklenerek aroması zenginleştirilebilir.

Malzemeler:

• 5-6 tane safran bitkisi
• 1 çorba kaşığı kişniş tohumu (tercihe bağlı)
• 1 çay kaşığı bal (tercihe bağlı)

Yapılışı:

• Orta boy bir cezveye doldurduğunuz suyu ocakta kaynatın.
• Su kaynadıktan sonra 1-2 dk suyun soğumasını bekleyin.
• Önce safran bitkilerini ve kişniş tohumlarını içine eklediğiniz bardağa sıcak suyu ekleyin.
• Suyun rengi amber rengine dönene kadar bekleyin. Genellikle 5 dakika demlemek yeterlidir.
• 1 çay kaşığı bal da karışımınıza ekleyebilirsiniz.
• Safran çayına çubuk tarçın ve/veya kakule atabilir veya şekerle tatlandırabilirsiniz.

Evinizde hazırladığınız lezzetli ve şifalı safran çayınız artık içilmeye hazır, afiyet olsun.

Safran neden bu kadar özel?

Şifa kaynağı Safran’ın zengin, sarı rengi altını andırıyor ve genellikle altından daha pahalı olması bazılarını şaşırtabilir! Kaliteli ve gerçek safranın fiyatı gram başına 20-30 TL’ye mal oluyor ve bunun nedeni nadir olması ve hasat etmenin zor ve aynı zamanda insan emeği gerektirmesidir.

Dünya genelinde tıp ve baharat alanında oldukça faydaları bilinen Safranın hasat süreci, bitkiye zarar vermeden özenle kaldırılmasını gerektirir. Her bir safran çiçeği sadece 3 – 4 tane stigma üretir, bu nedenle bir gram üretmek için çok fazla çiçek gerekir, dolayısıyla bu işlem zahmetli ve değerlidir. Ayrıca çiçeğin inceliği, bu işlemin elle yapılması gerektiği anlamına gelir!

Baharat her zaman pahalıydı, hatta Eski Yunanlılar zamanında baharatın çok pahalı olduğu ve Safranları elde edebilmek için çok uzak yerlere kadar ticaret için gittikleri bilinmektedir. Bugün dünyadaki safranın çoğu İran’dan ihraç edilmektedir.

Kendi Safranınızı yetiştirerek tarihe katkıda bulunma sırası sizde. Aktarlardan ve internet üzerinden safran soğanları ve tohumlarını satın alarak bahçenizde bu büyüleyici bitkiyi yetiştirebilirsiniz. Sonbaharda açan eşsiz güzellikteki görünümüyle safran çiçeğini kendiniz hasat edebilir ve elde ettiğiniz zengin stigmaları kullanabilirsiniz.

Sonuç olarak, bu güzel ve narin görünen safranın mor çiçeklerle birlikte büyümesine izin verin ve mutfakta kullanıma hazır olduğunda gerektiği gibi toplayın.

İlgili Diğer Konular

• İskelet Çiçeği Nedir? Nasıl Yetiştirilir?
• Lavanta Bitkisi Faydaları Nelerdir?
• Dulavrat otu; Faydaları, Yan Etkileri
• Hünnap Faydaları Nelerdir? Hünnap ağacı nasıl yetişir?