Silahsızlanma Haftası 2024

Silahsızlanma Haftası nedir, ne zaman kutlanır? Silahsızlanma ne demek, anlamı ve önemi nedir? Silahsızlanmanın amacı ve avantajları nelerdir? Neden 24 Ekim’i kutluyoruz? 24 Ekim hangi özel gün?

Peki Dünyada ne kadar nükleer silah var? Hangi ülke en çok nükleer silaha sahip? Dünyanın en güçlü nükleer bombasına sahip ülke hangisidir? Türkiye’nin nükleer silahı var mı? İşte 2024 Silahsızlanma Haftasının hikayesi, kökeni ve tarihçesi…

Silahsızlanma Haftası

Her yıl 24-30 Ekim tarihleri ​​arasında kutlanan Silahsızlanma Haftası (Disarmament Week), Birleşmiş Milletler’in dünya barışını sağlamak için önemli bir gündemini ön plana çıkarıyor. Özünde, silahsızlanma ilkesi, savaşa ve kitle imhasına katkıda bulunan tüm silah ve silahlardan kurtulmayı amaçlar.

Fikir, uluslararası toplumun kendi ülkelerinin güvenliğini sağlamak için gereksiz olan tüm silahlardan küresel güvenlik adına kurtulması ve gerçeğe dönüşmesidir.

Ülkelerin cephanelerini stoklamak için milyonlar harcamadığı ve bunun yerine bu fonları ve kaynakları kendi ekonomik kalkınmaları ve ilerlemeleri için kullandığı ve bütün insanların barış içinde yaşadığını hayal edin. Bu nedenle Silahsızlanma Haftası ile belki de hedefe çok daha yakınız.

Silahsızlanma Haftası, Birleşmiş Milletler’in kuruluş yıldönümü olan 24 Ekim’den başlayarak, bir haftalık yıllık gözlem olarak kutlanır. Silahsızlanma sorunları ve bunların kesişen önemi hakkında farkındalığı ve daha iyi anlaşılmasını teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Hafta boyunca BM, Üye Devletleri nükleer silahları ve kitle imha silahlarını ortadan kaldırarak uluslararası barış ve güvenliği ilerletmeye çağırmaktadır.

BM Genel Kurulu Birinci Silahsızlanma ve Uluslararası Güvenlik Komitesi’nin 79. oturumunun 3 Ekim-4 Kasım 2024 tarihleri ​​arasında New York’ta toplanması planlanıyor.

Tarihçesi

Silahsızlanma Haftası, Birleşmiş Milletler’in (BM) kurulduğu günle aynı gün başlar – 24 Ekim 1945. Ancak Silahsızlanma Haftası ilk olarak 1978’de Birleşmiş Milletler tarafından silahsızlanma üzerine düzenlenen özel bir oturumun ardından kuruldu.

1952’de BM Güvenlik Konseyi, silahlı kuvvetlerin ve silahların sayısını düzenlemek ve azaltmak için bir anlaşma yapmak amacıyla teklif belgeleri hazırlamakla görevlendirilen Birleşmiş Milletler Silahsızlanma Komisyonu’nu (UNDC) kurarak bu silahsızlanma gündemine giriş yapmıştı.

1978 yılında BM Genel Kurulu’nun özel oturumunun ‘Nihai Belgesi’, her yıl 24 Ekim’de kutlanacak olan Silahsızlanma Haftası’nı oluşturmuştur.

BM Genel Kurulu 1978’de Silahsızlanma Haftası’nın görevlendirildiği bir “Nihai Belge” hazırladılar ve daha sonra, 1995’te, tüm hükümetleri, STK’ları ve diğer uluslararası yetkilileri Silahsızlanma Haftası’na aktif olarak katılmaya davet etti. Katılımlar, desteklerini göstermeyi ve silahsızlanma ve uluslararası güvenlikle ilgili çeşitli küresel düzeydeki sorunlar hakkında farkındalık yaratmayı amaçladı.

Ayrıca ülkeleri nükleer, kimyasal ve biyolojik silahlar gibi tüm kitle imha silahlarından kurtulmaya çağırmayı amaçlıyor. Bazı ilerlemelere rağmen, dünya çapında yaklaşık 30.000 ila 50.000 nükleer savaş başlığı olduğu tahmin ediliyor.

Küresel bir gündem olarak silahsızlanmanın tarihi, 10 Ocak 1920’de Milletler Cemiyeti’nin (BM’nin öncüsü) kurulmasıyla I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar izlenebilir.

Haziran 1919’da onaylanıp imzalanan ve Avrupa’ya bir miktar barış getiren Paris Barış Konferansı o yıl tekrar toplandı ve Milletler Cemiyeti’ni kurdu. Bunun amacı, uluslararası ilişkileri geliştirmek ve barışı seçmek için ulusların karşılıklı olarak tanınması yoluyla Büyük Savaş gibi bir şeyin tekrar olmasını önlemekti.

Her iki Dünya Savaşından da önce İngiltere ve Almanya (ve daha sonra Rusya ve ABD) gibi güçlü ülkeler silahlarını geliştirmek için birbirleriyle yarıştı ve sonuçta daha önce hiç görülmemiş bir ölçekte savaşlar ve trajediler meydana geldi.

2019 Kadınların Önderliğinde İlk Silahsızlanma Haftası Cenevre’de kadınlar BM’de ilk kez Silahsızlanma Haftası’na liderlik etti.

Ortak geleceğimizi güvence altına almak: Silahsızlanma Gündemi

Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri António Guterres, 2018 yılında Ortak Geleceğimizi Güvence Altına Almak: Silahsızlanma Gündemi adlı çalışmayı başlattı ve dünyamızı herkes için sürdürülebilir barış ve güvenliğe doğru bir yola sokmaya yardımcı olacak bir silahsızlanma eylemleri vizyonu ortaya koydu.

Genel Sekreter, kötüleşen uluslararası güvenlik ortamı, yeni riskler ve yerine getirilmemiş taahhütler zemininde yeni bakış açıları ve yenilenen iş birliği çağrısında bulundu. Silahsızlanma Gündemi, daha güçlü ortaklıklar ve sarsılmaz kararlılık yoluyla elde edilecek pratik önlemlerle dört temel sütunu tanımlıyor:

Nükleer silahlardan arındırılmış bir dünya için çaba göstererek, diğer kitle imha silahlarına karşı normları güçlendirerek, yeni stratejik rekabet ve çatışma alanlarının ortaya çıkmasını önleyerek insanlığı kurtaran silahsızlanma.

Konvansiyonel silahların insani etkilerini azaltarak, aşırı birikimi ve yasadışı ticareti ele alarak hayat kurtaran silahsızlanma.

Sorumlu inovasyonu ve bilim ve teknolojideki ilerlemeleri sağlayarak, silahların ve yapay zekanın insanlar tarafından kontrol edilmesini sağlayarak ve siber alanda barış ve istikrarı sağlayarak gelecek nesiller için silahsızlanma.

Silahsızlanma kurumlarını ve süreçlerini canlandırarak, bölgesel örgütleri dahil ederek, kadınların tam ve eşit katılımını sağlayarak, gençliği değişim gücü olarak güçlendirerek ve sivil toplumun katılımını ve özel sektörün katılımını artırarak silahsızlanma ortaklıklarını güçlendirmek.

Genel Sekreterin Silahsızlanma Gündemi ayrıca silahsızlanma ve silah kontrolünün Sürdürülebilir Kalkınma için 2030 Gündemi’ne ulaşmada önemli katkısını kabul eder. Silahsızlanma Gündemi, dokuz eylem yoluyla altı farklı Sürdürülebilir Kalkınma Hedefi’ni ele alır. Silahsızlanma ve silah kontrolü, kalkınmayla birçok şekilde ayrılmaz bir şekilde bağlantılı olmaya devam ederek, hem SDG’lerin hem de Silahsızlanma Gündemi’nin uygulanmasını ilerletmek için eşsiz bir fırsat sunar.

BM Toplantısı 2023

Birleşmiş Milletler Birinci Komitesi, 9 Ekim 2023’de Avrupa’daki Savaşın ve Orta Doğu’da Şiddetin Yeniden Dirilişinin Karanlık Gölgesinde toplandı. Toplantıda güvenlik sorunlarının ‘Norm Haline Geldiği’ uyarısında bulunuldu.

İsrail Temsilcisi, Hamas ve Hizbullah’ın İran’dan Nükleer Silahlarla yıkımını hayal etmenin zor olduğunu söyledi

Artan jeopolitik gerilimler, kötüleşen güvenlik ortamının birkaç somut kazanımla daraltılması, Ukrayna’da devam eden savaş ve Orta Doğu’da hızla ortaya çıkan sıkıntılı olaylar, bugün Birinci Komite’de (Silahsızlanma ve Uluslararası Güvenlik) tartışmanın çerçevesini oluşturdu.

İzlanda’nın sözcüsü, “Avrupa’daki savaşın ve dünyanın diğer bölgelerinde yoğunlaşan ve yayılan çatışmaların karanlık gölgesi altında buluşuyoruz – şu anda Orta Doğu’da da tanık olduğumuz gibi. Bu komitenin konusu – silahların kontrolü, silahsızlanma ve nükleer silahların yayılmasının önlenmesi – BM’nin kuruluşundan bu yana çatışma çözümünün ayrılmaz bir parçası olmuştur. Başarılar olduğu kadar başarısızlıklar da oldu. Bugün başarısızlık bir istisna değil, norm haline geliyor.” dedi.

İsrail’de Nükleer Silah var mı?

İsrail’in de genel olarak nükleer silahlara sahip olduğu biliniyor ancak bunu kabul etmiyor ve kasıtlı bir belirsizlik politikası sürdürüyor. İsrail’in 75 ile 400 arasında nükleer savaş başlığına sahip olduğu tahmin ediliyor.

İsrail, çok çeşitli teknolojik açıdan gelişmiş balistik füze, seyir füzesi ve füze savunma sistemleri üretmekte ve konuşlandırmaktadır.

Silahsızlanma Haftası Neden Önemlidir?

Silahsızlanma Haftası, nadiren kendi hayatımızla alakalı olduğunu düşündüğümüz bir durumu gün ışığına çıkarıyor. Bununla birlikte, ulusal güvenliğe olan ilgi, herhangi bir ulusun tüm vatandaşlarının yaşamını etkileyen bir faktördür ve dünyanın genel olarak geleceğini şekillendirebilecek nedenlere dikkat etmemizin zamanı gelmiştir.

Hafta, insanları küresel olarak birleştiriyor. Günün görevi, silahlı ülkeleri silahsızlanma ve güçlerini sınırlama ihtiyacına ikna etmek olduğundan, bu çabaya ne kadar çok ulus katılırsa ve kendi amaçlarını da sürdürmeyi kabul ederse, dünya çapında o kadar çok ilerleme kaydedilebilir. Dolayısıyla birlik ve beraberlik ve her şeyden önce güven gerektiren bir görevdir.

Barışı teşvik eder. Dünya barışından çokça bahsediliyor ve birçok insan için bu ulaşılamaz bir ideal gibi görünüyor. Ne kadar küçük olurlarsa olsun doğru adımlarla, yine de dünya barışı fikrinin ortaya çıkabileceği umudu vardır. Sonuçta, vatandaş ve toplulukların üyeleri olmadan önce hepimiz insanız.

Silahsızlanma ne anlama geliyor?

Silahsızlanma, silahların geri verilmesi veya alınması eylemidir. Uluslar, askeri silahlar toplamak, satın almak, geliştirmek ve bir süper güç olmak için sürekli rekabet halindedir. Ülkeyi korumak için askeri silahlar gereklidir. Ancak savaşlardan kaçınmak ve anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözülmesini teşvik etmek ulusun sorumluluğundadır.

Silahsızlanma, “silahların azaltılması, sınırlandırılması veya ortadan kaldırılması eylemi” olarak tanımlanabilir. Bir ülkenin silahlanması genellikle onun askeri silah deposu ve askeri gücüdür.

Silahsızlanma kısmi veya genel olabilir. Kısmi silahsızlanma, genellikle daha tehlikeli olduğu düşünülen özel silah türlerinin azaltılması anlamına gelir. Genel ve tam silahsızlanma, her türlü silahın kaldırılması anlamına gelir.

Silahsızlanmanın amacı nedir?

Silahsızlanmanın amacı, özellikle nükleer silahlar ve kimyasal/biyolojik silahlar gibi kitlesel yıkıma neden olabilecek tüm silah ve silahlardan kurtulmaktır.

Silah kontrolü, ikili veya çok taraflı anlaşmalar veya düzenlemeler yoluyla silahların sayısını sınırlamayı ve kullanımlarını düzenlemeyi amaçlar. Silahsızlanma ise tüm silah sistemi kategorilerinin ortadan kaldırılmasını amaçlamaktadır.

Silahsızlanmanın avantajları nelerdir?

BM Genel Sekreteri’nin yeni gündemi, silahsızlanmayı birçok şeyi yapmak için bir araç olarak tanımlıyor: Çatışmayı önleyin ve sonlandırın / Silahlı şiddeti önleyin / Devletlerarası büyük savaşı önleyin. Çatışmanın etkilerini azaltın.

Silahsızlanma neden günümüz dünyasının bir ihtiyacıdır?

Dünya barışı ve ulusal güvenliğin gündemi için çok önemli olan silahsızlanma, çeşitli şekillerde önemli ve faydalıdır.

Birincisi, ülkeler arasında karşılıklı güven ilişkileri kurar. İkinci olarak, silahların inşası için harcanan para ve kaynaklar, bunun yerine başka, daha değerli çabalar ve ülkelerin ekonomik kalkınması için kullanılabilir. Üçüncüsü, şiddetsizliği ve savaşın sona ermesini teşvik ettiği için seçilmesi daha ahlaki bir bakış açısıdır.

Silahsızlanma nasıl sağlanabilir?

Silahsızlanmanın gerçeğe dönüşmesi için dünyanın her yerindeki uluslar arasında kurulmuş güven bağlarının olması gerekiyor. Ülkeler karşılıklı işbirliği, eşitlik ve ekonomik faydalar gibi temel ilkeleri kabul ettikten sonra, temel olarak bunlarla bir güvenlik duygusu inşa edilebilir.

Uluslararası güvenlik, büyük bir endişe kaynağıdır ve eğer bu sorun çözülebilir ve dünya çapında karşılıklı inanç desteklenebilirse, o zaman silahlar ikinci plana atılacak ve güvenlik korkuları hafifleyecektir.

Dünyada ne kadar nükleer silah var?

Dünya üzerinde ne kadar nükleer silah olduğu tam bilinmiyor. Farklı araştırma kurumları birbirine yakın farklı sayılar sunuyor. Bir kitle imha silahı olarak nükleer savaş başlıkları, dünyadaki bazı ülkelerin savunma cephaneliğinin bir parçasıdır. Bu silahlar genelde ‘caydırıcı güç’ olarak görülüyor ve elinde bu silahları bulunduran ülkeler askeri güç olarak diğer ülkeler üzerine ciddi baskı ve hakimiyet kuruyor.

Statista Araştırma Departmanı verilerine göre Ocak 2022 itibariyle dünya çapında yaklaşık 12.705 nükleer savaş başlığı vardı ve bunların neredeyse yüzde 90’ı iki ülkeye ait: Amerika Birleşik Devletleri ve Rusya. Soğuk Savaş’tan bu yana dünya çapında nükleer silahların sayısı azalıyor olsa da hala çoğuna aynı iki ülke sahip.

Nükleer savaş başlıkları nelerdir?

Nükleer savaş başlıkları kitle imha silahlarıdır ve tüm şehirleri yok edebilir ve milyonlarca insanı öldürebilir. Ayrıca, patlamadan yıllar sonra etkisini gösteren radyoaktif kontaminasyon nedeniyle çevre ve gelecek nesiller üzerinde muazzam uzun süreli etkilere sahiptirler. ABD tarafından 1945’te Hiroşima ve Nagazaki’de 2. Dünya Savaşı’nın son aşamasında sadece bir kez kullanıldılar. Nükleer silahların yıkıcı doğasına rağmen, bazı ülkeler düzenli olarak nükleer testler yapıyorlar.

‘Atom Bombası’ ve ‘Nükleer Silah’

Atom bombası bilimsel olarak ‘fisyon bombası’ olarak bilinir. Nükleer silah (termonükleer) ise ‘füzyon bombası’ olarak bilinir. İki bomba da içerdikleri elementlere göre çalışırlar; ancak işlevleri farklıdır.

En çok nükleer silaha sahip olan ülke hangisi?

Business Insider’a göre, Rusya’nın 6.850 nükleer silah (1.600 konuşlandırılmış, 2.750 depolanmış ve 2.500 kullanılmayan) nükleer cephaneliği var. Öte yandan ABD’nin 6.450 nükleer silah cephaneliği bulunuyor (1.750 konuşlandırılmış, 2.050 depolanmış ve 2.650 inzivaya çekilmiş).

Statista Araştırma, Rusya’nın cephaneliğinin Ocak 2022 itibariyle 5.997 nükleer savaş başlığına ve ABD’nin 5.428 nükleer savaş başlığına sahip olduğunu gösteriyor. Atom Bilimcileri Bülteni’ne göre, Rusya’nın nükleer cephaneliğinde yaklaşık 4.477 silah stoku var. Karşılaştırıldığında,  ABD’nin yaklaşık 3.708 savaş başlığı var.

Stoklarla ilgili değişen raporlara rağmen, Rusya ve ABD dünyanın geri kalanından çok daha fazla nükleer silaha sahip ve dünya stokunun %90’ını oluşturuyor. Statista’ya göre en fazla nükleer silaha sahip üçüncü ülke 350 ile Çin. Business Insider, Çin’de 280 nükleer silah olduğunu söylüyor.

Aslında, birçok gelişmiş ülkenin nükleer silahı yoktur. Yalnızca dokuz ülke (ABD, Rusya, Birleşik Krallık, Fransa, Çin, Hindistan, Pakistan, Kuzey Kore ve İsrail) nükleer silahlara sahiptir.

Türkiye’de kaç tane nükleer silah var?

NATO kapsamında Türkiye’de bulunan ABD’ye ait nükleer silahların sayısı konusunda kesin bir ifadeye sahip olamasak da Nisan 2019 verilerine göre Adana İncirlik Hava Üssü’nde Amerika Birleşik Devletleri’ne ait 50 nükleer silah mevcuttur. ABD, Türkiye de dahil Belçika, Almanya, İtalya, Hollanda’da toplam 150 nükleer silah bulunduruyor.

Ancak Türkiye ne pilotlarını nükleer misyonlar için eğitiyor ne de bu silahları teslim etmek için gerekli uçağa sahip. Bu arada, son birkaç yıldır bu silahların İncirlik’te muhafaza edilmesiyle ilgili endişelere rağmen, ABD veya NATO’nun onları geri çekmek için harekete geçtiğine dair hiçbir belirti yok.

Türkiye’nin nükleer silahı var mı?

Türkiye’nin kendine ait nükleer silahı yok. Ayrıca, 1952’den beri Türkiye NATO üyesidir. NATO’nun nükleer paylaşım düzenlemeleri kapsamında, beş Avrupa ülkesi (Belçika, Almanya, İtalya, Hollanda ve Türkiye) ABD’nin taktik nükleer silahlarına ev sahipliği yapıyor.

Türkiye’nin silahların varlığını kabul etmesi ve sahipliğini üstlenmesiyse, AB üyeliğinden, BM’deki rolüne kadar çok ciddi tartışmalara da yol açar. Bu yüzden Türkiye’nin ne kendi imkanları ne de başka yollardan nükleer silah sahibi olması, bulundurması mümkün değildir.

Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması (NPT)

Amacı nükleer silahların ve silah teknolojisinin yayılmasını önleme olan ve nükleer enerjinin barışçıl kullanımlarında iş birliğini arttırmak ve nükleer silahsızlanma hedefini ilerletmek olan uluslararası antlaşma (Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons -NPT) 1968’de imzaya açıldı ve 1970’te yürürlüğe girdi. Antlaşma 11 Mayıs 1995’te süresiz olarak uzatıldı.

Türkiye, NPT’yi 1980’de nükleer silaha sahip olmayan bir devlet olarak imzaladı; bu, Ankara’nın nükleer silah geliştirmeyi veya elde etmekten vazgeçmeyi kabul ettiği anlamına geliyordu. Türkiye ayrıca, tüm nükleer test patlamalarını yasaklayan 1996 Kapsamlı Test Yasağı Anlaşması’nı da imzalamıştır.

Bu yazılar da ilginizi çekebilir; 

• Dünya Şiddete Hayır Günü
• Dünya İnsan Hakları Günü
• Uluslararası Barış Günü
• Ekim Önemli Günler ve Etkinlik Takvimi